چگونه قاچاق کالا درآمدهای دولتی را کاهش می‌دهد؟

محمد حاجی مومنی ، قاچاق کالا یکی از چالش‌های جدی اقتصادی ایران به شمار می‌رود که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد و ساختارهای مالی کشور تأثیر منفی می‌گذارد. ورود کالاهای غیرمجاز به بازار داخلی با کاهش تولید داخلی و آسیب به اشتغال، ضربه‌ای اساسی به بسیاری از صنایع و کارگاه‌های تولیدی وارد کرده و تعادل عرضه و تقاضا را مختل می‌کند. با توجه به این شرایط، بسیاری از کارشناسان، قاچاق کالا را از عمده‌ترین عوامل کاهش رشد اقتصادی و رکود تولید می‌دانند. آمارها نشان می‌دهند که حدود 15 درصد از کالاهای مصرفی ایران به صورت قاچاق وارد می‌شوند؛ محصولاتی که اغلب با قیمت پایین‌تر از کالاهای داخلی به دست مصرف‌کننده می‌رسند. این موضوع سبب شده است تا محصولات تولیدکنندگان داخلی که هزینه‌های بیشتری برای تولید و پرداخت تعرفه‌های دولتی می‌پردازند، در بازار کمتر مورد توجه قرار بگیرند و در رقابت با کالاهای قاچاق شکست بخورند.

این جریان با تأثیر بر فرصت‌های شغلی و سطح اشتغال، هزینه‌های بیشتری را به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند. بسیاری از کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی با کاهش تقاضا برای محصولات خود، ناچار به کاهش تولید یا حتی تعطیلی واحدهای خود می‌شوند که نتیجه آن افزایش بیکاری و کاهش رفاه اجتماعی است. بسیاری از جوانان، به ویژه در شهرهای کوچک و مناطقی که معیشت وابسته به تولیدات داخلی است، شغل خود را به دلیل مشکلات بازار از دست داده‌اند. علاوه بر این، قاچاق کالا درآمدهای مالیاتی کشور را نیز کاهش می‌دهد. کالاهای قاچاق که بدون پرداخت مالیات و عوارض وارد کشور می‌شوند، درآمدهای دولت را به شدت کاهش می‌دهند و منجر به افت منابع بودجه عمومی می‌شوند. این افت درآمد به افزایش فشار بر منابع مالی کشور منجر شده و از منابع مورد نیاز برای برنامه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی می‌کاهد. به گفته کارشناسان اقتصادی، میلیاردها تومان از درآمدهای مالیاتی کشور هر ساله به دلیل قاچاق کالا از دست می‌رود، رقمی که می‌تواند در بخش‌های مختلف اقتصادی سرمایه‌گذاری شود.

قاچاق کالا همچنین به ایجاد اختلال در بازارهای مصرفی کشور منجر می‌شود. محصولات قاچاق بدون گذر از مراحل کنترل کیفیت وارد بازار می‌شوند و اغلب استانداردهای لازم را ندارند. در بازارهایی مانند لوازم بهداشتی و دارویی، ورود کالاهای قاچاق می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت مصرف‌کنندگان ایجاد کند. از سوی دیگر، قیمت‌گذاری پایین‌تر محصولات قاچاق به دلیل عدم پرداخت عوارض و مالیات‌ها، مصرف‌کنندگان را به خرید این محصولات ترغیب کرده و کاهش تقاضا برای محصولات داخلی را تشدید می‌کند. به همین دلیل، تولیدکنندگان داخلی توان رقابت با این قیمت‌ها را ندارند و این شرایط باعث کاهش اعتماد عمومی به محصولات داخلی و افت کیفیت آن‌ها می‌شود.

برای مقابله با چالش‌های ناشی از قاچاق کالا، اجرای سیاست‌های قوی‌تر و بهبود سیستم‌های نظارتی ضروری است. یکی از راهکارهای اساسی، تقویت نظارت بر مرزها و جلوگیری از ورود غیرقانونی کالاها به کشور است. دولت می‌تواند با استفاده از فناوری‌های نوین، تجهیزات کنترل مرزی و افزایش هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی، از حجم ورود کالاهای قاچاق به کشور بکاهد. همچنین، آگاهی‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره پیامدهای منفی خرید کالاهای قاچاق و تشویق به خرید محصولات داخلی نیز می‌تواند به کاهش تقاضا برای این کالاها کمک کند.