زیر بار بدهی: سرنوشت دانشجویانی که با وام تحصیلی زندگی می‌کنند

حمید بهشتی ، درهای دانشگاه‌ها به روی دانشجویان باز است، اما هزینه‌های سنگین تحصیل مانند سدهایی در مقابل مسیر بسیاری ایستاده‌اند. برای حل این مشکل، وام‌های دانشجویی به مثابه قایقی به نظر می‌رسند که دانشجویان را به ساحل آرزوهای شغلی می‌رساند. اما آیا این قایق در میانه راه غرق نمی‌شود؟ با افزایش سرانه وام‌های دانشجویی، بسیاری از دانشجویان در سراسر جهان با بحران بدهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این یادداشت به بررسی وضعیت بدهی دانشجویان، پیامدهای اقتصادی آن و تجربیات جهانی می‌پردازد.

نگاهی به آمار و ارقام: مقیاس مشکل در کشورهای مختلف

• ایالات متحده: بدهی دانشجویان در این کشور به مرز 1.8 تریلیون دلار رسیده است. بیش از 43 میلیون نفر با وام‌های دانشجویی درگیر هستند و میانگین بدهی هر فارغ‌التحصیل حدود 37 هزار دلار است.
• بریتانیا: سرانه بدهی دانشجویان در انگلستان به حدود 45 هزار پوند رسیده است، که آن را به یکی از بالاترین نرخ‌های بدهی دانشجویی در جهان تبدیل می‌کند.
• هند: رشد وام‌های دانشجویی در هند طی یک دهه اخیر بیش از 100٪ افزایش داشته است، اما بازپرداخت وام‌ها به دلیل بیکاری فارغ‌التحصیلان به معضل بزرگی تبدیل شده است.
• ایران: وام‌های دانشجویی در ایران به دلیل پایین بودن ارزش پرداختی نسبت به هزینه‌های تحصیل، بیشتر به عنوان تسهیلات جانبی تلقی می‌شوند تا تأمین‌کننده اصلی هزینه‌ها.

چرا بدهی دانشجویان رو به افزایش است؟

1. افزایش شهریه‌ها: طی دو دهه اخیر، شهریه دانشگاه‌ها در بسیاری از کشورها به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است.
2. کاهش حمایت‌های دولتی: در کشورهایی مانند آمریکا و بریتانیا، کاهش کمک‌های دولتی باعث شده است دانشجویان بیشتر به وام‌ها متکی شوند.
3. تورم و هزینه‌های زندگی: علاوه بر شهریه، هزینه‌های جانبی مانند اجاره، غذا و کتاب‌ها نیز به افزایش بدهی دانشجویان دامن زده‌اند.
4. انتظارات شغلی ناکام: بسیاری از فارغ‌التحصیلان قادر به یافتن شغل‌هایی با درآمد کافی برای بازپرداخت وام‌های خود نیستند.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بدهی دانشجویی

1. تأخیر در استقلال مالی: فارغ‌التحصیلانی که زیر بار بدهی سنگین هستند، اغلب دیرتر از همتایان خود به استقلال مالی می‌رسند.
2. کاهش سرمایه‌گذاری‌های شخصی: بدهی‌ها باعث می‌شود جوانان دیرتر خانه بخرند، کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند یا حتی تشکیل خانواده دهند.
3. تأثیر بر اقتصاد ملی: بحران بدهی دانشجویان در کشورهایی مانند آمریکا، به‌عنوان یک عامل بازدارنده در رشد اقتصادی تلقی می‌شود.

تجربیات جهانی در مدیریت بدهی دانشجویی

• آلمان: آموزش عالی رایگان، بخش زیادی از دغدغه‌های مالی دانشجویان را از بین برده است.
• سوئد: دانشجویان تنها موظف به بازپرداخت بخشی از هزینه‌های تحصیل هستند، و بازپرداخت‌ها به درآمدشان وابسته است.
• استرالیا: سیستم HECS-HELP به دانشجویان اجازه می‌دهد وام‌های خود را تنها پس از دستیابی به حد مشخصی از درآمد بازپرداخت کنند.
• ایالات متحده: دولت بایدن تلاش‌هایی برای کاهش بدهی‌ها و یا بخشودگی بخشی از آن انجام داده است، اما این اقدامات همچنان با مقاومت قانونی مواجه‌اند.

راه‌حل‌های پیشنهادی برای کنترل بدهی دانشجویان

1. افزایش کمک‌های دولتی: تخصیص بودجه بیشتر برای کمک‌هزینه‌ها و وام‌های کم‌بهره.
2. کنترل هزینه‌های دانشگاهی: شفافیت بیشتر در تعیین شهریه‌ها و محدود کردن افزایش بی‌رویه آن‌ها.
3. ارتباط آموزش و بازار کار: اطمینان از اینکه مهارت‌های آموزش داده‌شده در دانشگاه‌ها با نیازهای بازار کار همخوانی دارند.
4. بازپرداخت مبتنی بر درآمد: استفاده از مدل‌هایی که بازپرداخت وام را به درآمد فارغ‌التحصیلان مرتبط می‌کند.

راهی دشوار اما قابل مدیریت

بدهی دانشجویان، اگرچه در نگاه اول مانند مانعی بزرگ به نظر می‌رسد، اما با سیاست‌گذاری‌های صحیح و همکاری دانشگاه‌ها، دولت‌ها و بخش خصوصی، می‌توان آن را مدیریت کرد. آموزش عالی باید به‌جای بدهی‌های سنگین، راهی برای رشد شخصی و اجتماعی باشد.