حمید بهشتی ، در دو دهه اخیر، تغییرات قیمت مواد غذایی اساسی به یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی تبدیل شده است. این تغییرات نه تنها بر زندگی روزمره مردم تأثیر گذاشته بلکه اقتصادهای در حال توسعه را نیز تحت تأثیر قرار داده است. از این رو، بررسی روند تغییرات قیمت مواد غذایی و تأثیرات آن بر اقتصاد خانوارها و اقتصادهای در حال توسعه امری ضروری به نظر می‌رسد.
تغییرات قیمت مواد غذایی: یک مرور کلی
بر اساس داده‌های سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)، قیمت مواد غذایی در دهه گذشته به شدت نوسان داشته است. از سال 2010 تا 2020، قیمت‌های جهانی مواد غذایی، به ویژه گندم، برنج و ذرت، به دلیل عواملی چون تغییرات اقلیمی، سیاست‌های تجاری و تقاضای جهانی افزایش یافته‌اند. به عنوان مثال، قیمت گندم در سال 2021 به بالاترین سطح خود رسید که این موضوع به دلیل بحران‌های اقلیمی و جنگ‌ها در برخی از مناطق تولیدکننده این محصول بود.
تأثیر بر اقتصاد خانوار
افزایش قیمت مواد غذایی به ویژه بر خانوارهای کم‌درآمد تأثیرات منفی به همراه داشته است. تحقیقات نشان می‌دهد که خانوارهای کم‌درآمد، به دلیل سهم بالای هزینه‌های غذایی در سبد مصرفی خود، بیشترین آسیب را از این نوسانات می‌بینند. به طور متوسط، هزینه‌های غذایی در کشورهای در حال توسعه حدود 50 تا 70 درصد درآمد خانوارها را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته، این سهم حدود 10 تا 15 درصد است.
نتایج یک مطالعه انجام‌شده در هند نشان می‌دهد که افزایش 10 درصدی قیمت مواد غذایی می‌تواند به کاهش 2 درصدی قدرت خرید خانوارهای کم‌درآمد منجر شود. این موضوع به معنای کاهش دسترسی به مواد غذایی مغذی و افزایش خطر سوءتغذیه در این قشر جامعه است.
تأثیر بر اقتصادهای در حال توسعه
تغییرات قیمت مواد غذایی نه تنها بر زندگی خانوارها تأثیر می‌گذارد بلکه بر کل اقتصادهای در حال توسعه نیز اثرگذار است. به عنوان مثال، افزایش قیمت مواد غذایی می‌تواند منجر به افزایش نرخ تورم شود که این موضوع در نهایت به کاهش رشد اقتصادی و افزایش ناپایداری اجتماعی منجر می‌شود. بر اساس گزارش بانک جهانی، در سال 2022، کشورهایی چون سودان و یمن به دلیل نوسانات شدید قیمت مواد غذایی با بحران‌های اجتماعی و اقتصادی مواجه شدند.
علاوه بر این، کشورهایی که به واردات مواد غذایی وابسته هستند، بیشترین آسیب را از افزایش قیمت‌ها می‌بینند. این وابستگی به واردات می‌تواند منجر به کسری بودجه و افزایش بدهی‌های خارجی شود که این موضوع خود به مشکلات اقتصادی و اجتماعی می‌انجامد.
سیاست‌ها و راهکارها
برای مقابله با این چالش‌ها، دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی باید سیاست‌های مناسبی را اتخاذ کنند. یکی از راهکارها می‌تواند ایجاد ذخایر استراتژیک غذایی باشد تا در زمان بحران‌ها، امکان تأمین مواد غذایی برای مردم فراهم شود. همچنین، افزایش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و بهبود تکنولوژی‌های تولید مواد غذایی می‌تواند به افزایش تولید و کاهش وابستگی به واردات کمک کند.
نتیجه‌گیری
در نهایت، تغییرات قیمت مواد غذایی اساسی به عنوان یک چالش مهم اقتصادی در دهه اخیر، تأثیرات عمیقی بر زندگی خانوارها و اقتصادهای در حال توسعه گذاشته است. برای کاهش این تأثیرات منفی، نیاز است که سیاست‌های هوشمندانه و مؤثری در سطح ملی و بین‌المللی اتخاذ شود.
