حمید بهشتی ، در سینمای ایران، مفهوم «بازیگرسالاری» مدت‌هاست شکل گرفته و بازیگران چهره‌های شاخصی هستند که بیشترین توجه و سرمایه‌گذاری به آن‌ها معطوف می‌شود. اما این روند با آنکه در ابتدا به‌نظر جذاب و سودآور می‌آید، آیا برای آینده سینمای ایران پایداری لازم را ایجاد می‌کند؟ در این یادداشت، به بررسی عمیق‌تر تأثیرات اقتصادی و فرهنگی بازیگرسالاری بر صنعت سینمای ایران می‌پردازیم و جنبه‌های مثبت و منفی این روند را تحلیل می‌کنیم.
۱. اقتصاد سینمای ایران و جایگاه بازیگرسالاری
در شرایط فعلی، حضور بازیگران مطرح در فیلم‌ها تأثیر مستقیم و فوری بر فروش بلیت و میزان استقبال مخاطبان دارد. در سینمای ایران که با مشکلات متعددی همچون بودجه محدود، جذب سخت سرمایه‌گذاری خارجی و نبود تبلیغات حرفه‌ای مواجه است، بازیگرسالاری نقش مهمی در بقای سینما ایفا می‌کند. حضور چهره‌های شناخته‌شده تضمینی نسبی برای افزایش درآمدهای حاصل از فروش ویدئوها، قراردادهای تبلیغاتی و نمایش‌های عمومی است.
سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نیز به‌دنبال بازگشت سرمایه خود، بیشتر تمایل دارند بر روی پروژه‌هایی که بازیگران محبوب در آن حضور دارند، سرمایه‌گذاری کنند. این به خودی خود می‌تواند به تقویت زنجیره‌ی مالی سینما کمک کرده و از نظر اقتصادی برای بسیاری از تولیدات سینمایی حائز اهمیت باشد. به عنوان مثال، حضور بازیگران محبوب در کنار کارگردانان نامدار باعث می‌شود حتی مخاطبانی که علاقه‌ی چندانی به ژانر یا محتوای یک فیلم ندارند، به تماشای آن ترغیب شوند.
۲. تأثیر بازیگرسالاری بر محتوای سینما
در کنار این مزایا، باید به اثرات بازیگرسالاری بر کیفیت و تنوع محتوای سینمایی توجه کرد. در برخی موارد، فیلم‌سازان به جای تمرکز بر داستان، کیفیت فیلمنامه یا تولید محتوا، تنها بر حضور چهره‌های مشهور تکیه می‌کنند تا فروش را تضمین کنند. این مساله، باعث می‌شود تا فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان، از محتوای ناب و داستان‌های قوی غفلت کرده و سینمای ایران به تدریج به سمت کلیشه‌های رایج و تکراری کشیده شود. در نتیجه، مخاطبان بلندمدت به‌مرور از این تولیدات دور می‌شوند و حتی ممکن است بازار بین‌المللی خود را نیز از دست بدهد.
برای اینکه سینمای ایران در سطح جهانی موفق باشد، نیاز به ایجاد ترکیبی از محتوای خلاقانه و حضور بازیگران محبوب دارد. استفاده از تکنیک‌های روایت‌گری نوین، ارائه داستان‌های جذاب و خلق قهرمان‌های سینمایی باید در کنار بازیگرسالاری به شکلی متعادل و پایدار به‌کار گرفته شود.
۳. نقدهای تخصصی؛ تنظیم‌کننده یا عامل تشدید بازیگرسالاری؟
یکی از راه‌های بهبود وضعیت سینمای ایران و کنترل پدیده‌ی بازیگرسالاری، افزایش نقدهای تخصصی است. نقدهای دقیق و موشکافانه می‌توانند به مخاطبان در انتخاب آگاهانه فیلم‌ها کمک کنند و به جای آنکه تنها چهره‌ی بازیگران در موفقیت یا شکست یک اثر تعیین‌کننده باشد، عوامل مختلفی همچون کیفیت داستان، نحوه روایت، موسیقی و طراحی صحنه نیز مورد توجه قرار گیرند. با این کار، مخاطبان و سرمایه‌گذاران به‌تدریج به اهمیت متوازن همه عوامل پی برده و تنها به بازیگرسالاری بسنده نخواهند کرد.
این نوع نقدها به مخاطب و حتی خود بازیگران نیز فرصت می‌دهد تا کیفیت واقعی آثار را ارزیابی کنند. بنابراین، رسانه‌ها می‌توانند به عنوان تنظیم‌کننده‌ای موثر در جهت‌دهی به مسیر سینمای ایران و استفاده درست از چهره‌های مشهور نقش‌آفرینی کنند. از این طریق، صنعت سینما می‌تواند از آسیب‌های احتمالی بازیگرسالاری در امان بماند و به شکلی متوازن‌تر و پایدارتر رشد کند.
۴. پایداری سینما؛ وابستگی به تعداد محدود ستاره‌ها
اگرچه در کوتاه‌مدت حضور بازیگران محبوب باعث جذب مخاطب و افزایش فروش می‌شود، اما وابستگی بیش‌از‌حد به تعداد محدودی از چهره‌ها در درازمدت تهدیدی برای پایداری صنعت سینمای ایران خواهد بود. تنوع در انتخاب بازیگران، به معنای ارتقاء رقابت و ایجاد فضایی باز برای بازیگران جدید و مستعد است. اگر سینمای ایران تنها به چند بازیگر شناخته‌شده متکی بماند، ریسک کاهش استقبال مخاطبان جدید و حفظ جایگاه جهانی سینما افزایش می‌یابد. این محدودیت، منجر به رکود هنری و عدم رشد طبیعی صنعت سینما خواهد شد.
افزایش تعداد چهره‌های جدید و ایجاد فرصت برای بازیگران جوان، باعث می‌شود تا بازیگرسالاری به شکل متعادل‌تری در صنعت سینمای ایران حضور داشته باشد. این امر همچنین به توسعه پایداری کمک می‌کند که برای تداوم موفقیت صنعت سینما ضروری است.
بازیگرسالاری به‌عنوان یک فرصت نه یک تهدید
پدیده‌ی بازیگرسالاری، اگرچه در نگاه اول تهدیدی برای صنعت سینمای ایران به‌نظر می‌آید، اما می‌تواند فرصتی برای رشد و تقویت این صنعت باشد. استفاده هوشمندانه و مدیریت متوازن بازیگرسالاری، می‌تواند زمینه‌ای برای توسعه اقتصاد سینمای ایران ایجاد کند. از سوی دیگر، به شرط آنکه همراه با محتوای قوی و تولیدات متنوع باشد، باعث جذب مخاطبان بیشتر و افزایش سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی می‌شود.
بنابراین، سینمای ایران می‌تواند از این فرصت استفاده کرده و با برنامه‌ریزی درست و ترکیب چهره‌های محبوب با داستان‌های اصیل و روایت‌های قوی، جایگاه خود را در بین مخاطبان داخلی و بین‌المللی تقویت کند و به مسیر پایداری در عرصه هنر و صنعت قدم بردارد.
