آیا فقر جهانی در حال کاهش است یا افزایش؟ نگاهی به آمارها و واقعیت‌ها
به گزارش عددآنلاین، فقر، یکی از قدیمی‌ترین چالش‌های بشری، همچنان بخش قابل‌توجهی از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از آغاز قرن ۲۱، جامعه جهانی با تصویب اهداف توسعه پایدار (SDGs) و تعیین هدف ریشه‌کنی فقر مطلق تا سال ۲۰۳۰، تلاش‌های گسترده‌ای برای کاهش فقر آغاز کرد.
اما بحران‌های جهانی، مانند همه‌گیری کووید-۱۹، جنگ‌های منطقه‌ای، تغییرات اقلیمی و نوسانات اقتصادی، روند پیشرفت در این مسیر را کند کرده‌اند. در این مقاله، آمارهای جهانی فقر را بررسی می‌کنیم تا دریابیم آیا فقر در حال کاهش است یا افزایش، و تلاش‌های جهانی تا چه اندازه موفق بوده‌اند.
۱. تعریف فقر و شاخص‌های اندازه‌گیری آن
🔹 فقر مطلق (Absolute Poverty)
افرادی که با کمتر از ۲.۱۵ دلار در روز (بر اساس برآورد بانک جهانی در سال ۲۰۲۲) زندگی می‌کنند، در خط فقر مطلق قرار دارند.
🔹 فقر نسبی (Relative Poverty)
افرادی که نسبت به میانگین سطح رفاه جامعه خود، درآمد کمتری دارند. این شاخص بیشتر در کشورهای توسعه‌یافته استفاده می‌شود.
🔹 شاخص چندبعدی فقر (MPI – Multidimensional Poverty Index)
این شاخص شامل عوامل مختلفی مانند دسترسی به آموزش، بهداشت، مسکن و تغذیه مناسب است.
🔹 خط فقر ملی (National Poverty Line)
در هر کشور، بر اساس شرایط اقتصادی و هزینه‌های زندگی، یک خط فقر مشخص می‌شود.
۲. آمارهای جهانی فقر؛ کاهشی چشمگیر یا افزایشی نگران‌کننده؟
📊 بر اساس گزارش بانک جهانی (۲۰۲۳):
- در سال ۱۹۹۰، ۳۶٪ از جمعیت جهان زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کردند.
- در سال ۲۰۱۵، این رقم به ۱۰٪ کاهش یافت.
- در سال ۲۰۲۲، به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ و بحران‌های اقتصادی، نرخ فقر مطلق به ۹.۲٪ افزایش یافت.
🔍 روند تاریخی:
- دهه ۱۹۹۰: فقر جهانی به شدت کاهش یافت، به ویژه در چین و هند.
- دهه ۲۰۰۰: رشد اقتصادی سریع در آسیا، کاهش بیشتری در فقر جهانی ایجاد کرد.
- دهه ۲۰۱۰: آفریقا، به‌خصوص منطقه صحرای آفریقا (Sub-Saharan Africa)، همچنان بالاترین نرخ فقر را داشت.
- پس از ۲۰۲۰: کووید-۱۹، جنگ اوکراین و تورم جهانی، روند کاهشی فقر را متوقف کردند.
۳. توزیع جغرافیایی فقر در جهان
🌎 آفریقا (صحرای آفریقا)
- ۴۰٪ جمعیت زیر خط فقر مطلق.
- نیجریه، جمهوری دموکراتیک کنگو و موزامبیک در صدر جدول کشورهای فقیر قرار دارند.
🌏 آسیا (جنوب و جنوب‌شرقی)
- هند و بنگلادش در دهه گذشته موفق به کاهش قابل‌توجه فقر شدند.
- با این حال، بحران‌های اقلیمی و تورم، روند کاهش فقر را کند کرده است.
🌎 آمریکای لاتین
- ۲۵٪ جمعیت در فقر نسبی زندگی می‌کنند.
- بحران اقتصادی ونزوئلا و ناآرامی‌های سیاسی در منطقه، وضعیت را تشدید کرده است.
🌍 اروپا و آمریکای شمالی
- فقر مطلق تقریباً ریشه‌کن شده، اما فقر نسبی همچنان در جوامع کم‌درآمد دیده می‌شود.
۴. عوامل مؤثر بر افزایش یا کاهش فقر
🔴 ۱. همه‌گیری کووید-۱۹
- ۱۰۰ میلیون نفر دیگر به جمعیت فقیران جهان اضافه شدند.
- تعطیلی مشاغل، کاهش درآمد و افزایش هزینه‌های زندگی، از عوامل اصلی این روند بودند.
🔴 ۲. جنگ‌ها و بحران‌های ژئوپلیتیکی
- جنگ اوکراین، موجب افزایش قیمت مواد غذایی، سوخت و کالاهای اساسی شد.
- کشورهای خاورمیانه و آفریقا، بیشترین آسیب را از این بحران‌ها دیدند.
🔴 ۳. تغییرات اقلیمی
- خشکسالی، طوفان و سیل، به‌ویژه در آفریقا، جنوب آسیا و آمریکای لاتین، موجب کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش فقر شدند.
🔴 ۴. تورم و رکود اقتصادی جهانی
- تورم شدید در کشورهای مختلف، قدرت خرید مردم را کاهش داد.
- کشورهایی مانند ترکیه، آرژانتین و مصر شاهد افزایش نرخ فقر بودند.
🔴 ۵. نابرابری اقتصادی
- در برخی کشورها، رشد اقتصادی به نفع اقشار ثروتمند بوده و طبقات پایین فقیرتر شده‌اند.
۵. اقدامات جهانی برای کاهش فقر
🌱 ۱. اهداف توسعه پایدار (SDGs)
سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵، هدف اول از ۱۷ هدف توسعه پایدار را ریشه‌کنی فقر مطلق تا سال ۲۰۳۰ تعیین کرد.
🌱 ۲. برنامه‌های کمک مالی بین‌المللی
- بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، به کشورهای کم‌درآمد، وام‌های توسعه‌ای اختصاص داده‌اند.
- G20، برنامه‌هایی برای کاهش بدهی کشورهای فقیر تدوین کرده است.
🌱 ۳. توسعه فناوری و نوآوری
- فناوری‌های دیجیتال، به گسترش خدمات مالی و بانکی در مناطق محروم کمک کرده‌اند.
- آفریقا با گسترش پلتفرم‌های پرداخت موبایلی مانند M-Pesa، شاهد بهبود در دسترسی به خدمات مالی بوده است.
🌱 ۴. برنامه‌های آموزشی و مهارتی
- آموزش کودکان و بزرگسالان، یکی از مؤثرترین راه‌ها برای خروج پایدار از چرخه فقر است.
🌱 ۵. سیاست‌های حمایت اجتماعی
- یارانه‌های نقدی، توزیع غذا و خدمات بهداشتی رایگان، به بهبود وضعیت اقشار آسیب‌پذیر کمک کرده است.
نمونه موفق:
- برنامه Bolsa Familia در برزیل: میلیون‌ها خانواده را از فقر مطلق خارج کرد.
۶. چالش‌های پیش‌روی مبارزه با فقر
🚨 ۱. کاهش رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه
رشد اقتصادی کندتر از پیش‌بینی‌ها بوده و همین موضوع سرعت کاهش فقر را کم کرده است.
🚨 ۲. افزایش تورم و هزینه‌های زندگی
تورم جهانی، قدرت خرید مردم را کاهش داده و طبقه متوسط را به سمت خط فقر سوق داده است.
🚨 ۳. تغییرات اقلیمی و بحران‌های زیست‌محیطی
خشکسالی، سیل و تغییرات آب‌وهوا، کشاورزی و تولید مواد غذایی را در کشورهای کم‌درآمد تحت‌فشار قرار داده‌اند.
🚨 ۴. بی‌ثباتی سیاسی و جنگ‌های منطقه‌ای
ناآرامی‌های داخلی و جنگ‌ها، زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی را نابود کرده و فقر را افزایش داده‌اند.
🚨 ۵. نابرابری دیجیتال
در حالی که فناوری‌های دیجیتال، دسترسی به بازارهای جهانی را تسهیل کرده‌اند، بسیاری از جوامع محروم همچنان از دسترسی به اینترنت و آموزش آنلاین محروم‌اند.
۷. آینده فقر جهانی؛ امیدها و نگرانی‌ها
🔮 ۱. امید به کاهش فقر از طریق نوآوری
- گسترش بانکداری دیجیتال و پرداخت‌های موبایلی، دسترسی فقرا به خدمات مالی را افزایش خواهد داد.
🔮 ۲. گسترش سیاست‌های حمایت اجتماعی
- کشورهایی مانند برزیل، هند و آفریقای جنوبی، برنامه‌های حمایت اجتماعی خود را توسعه داده‌اند.
🔮 ۳. تأثیر تغییرات اقلیمی
- افزایش دما و کاهش منابع آبی، می‌تواند پیشرفت‌ها در کاهش فقر را خنثی کند.
🔮 ۴. نقش فناوری‌های نوین
- هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیا، می‌توانند بهینه‌سازی زنجیره‌های تأمین و افزایش بهره‌وری را تسهیل کنند.
🔮 ۵. همکاری‌های بین‌المللی
- نهادهای جهانی باید تلاش‌های خود را در حوزه‌های آموزشی، بهداشتی و توسعه پایدار گسترش دهند.
