به گزارش ملک میرمهدی ، همه ما تصویری سنتی از زندان‌ها داریم؛ جایی برای اصلاح و حبس که صرفاً هزینه‌بر است. اما امروز، در برخی کشورها، زندان‌ها به واحدهای فعال اقتصادی تبدیل شده‌اند که علاوه بر تأمین هزینه‌های خود، به تولید ارزش افزوده نیز مشغولند. این ساختارهای جدید در حال تبدیل زندان‌ها به مراکزی کارآمد هستند، جایی که زندانیان نه تنها در دوران حبس خود درآمد کسب می‌کنند بلکه پس از آزادی هم با مهارت‌های لازم به جامعه باز می‌گردند.
اقتصاد زندان‌ها: مشارکت زندانیان در تولید کالاها
در ایالات متحده آمریکا، صنایع زندانیان تحت سازمانی به نام Federal Prison Industries (FPI) فعالیت دارند که بیشتر با نام UNICOR شناخته می‌شود. در این برنامه، زندانیان در 83 کارگاه مختلف در سراسر کشور به فعالیت می‌پردازند، و محصولاتی همچون مبلمان، البسه، تجهیزات دفاعی و لوازم الکترونیکی تولید می‌کنند. محصولات تولیدی توسط زندانیان به آژانس‌های دولتی فروخته می‌شود و سالانه بیش از 500 میلیون دلار درآمد برای زندان‌ها به همراه دارد. در سال 2021، در حدود 12 درصد از زندانیان فدرال در آمریکا در این برنامه شرکت داشتند. دستمزد زندانیان در این برنامه بین 23 سنت تا 1.15 دلار در هر ساعت است که برای بسیاری از زندانیان کم‌درآمد در مسیر بهبود مالی بسیار مفید است.
چین نیز با برنامه‌ای مشابه، از نیروی کار زندانیان استفاده می‌کند. در این کشور، زندانیان در تولید محصولاتی نظیر اسباب‌بازی، لوازم الکترونیکی و پارچه مشارکت می‌کنند و تولیدات آن‌ها در بازارهای داخلی و حتی صادراتی به فروش می‌رسد. در سال 2019، ارزش تولیدات زندانیان در چین حدود 3 میلیارد دلار برآورد شد. این میزان تولیدات به ویژه برای زندانیان در کمپ‌های بازآموزی در سین‌کیانگ حائز اهمیت است، چرا که این مناطق به دلیل کمبود شغل‌های رسمی برای نیروی کار زندانیان، به مراکز تولید و کارگاهی تبدیل شده‌اند.
در برزیل، برنامه‌ای به نام “کار برای آزادی” اجرا می‌شود که به زندانیان این امکان را می‌دهد که با تولید محصولات صنعتی و خدماتی، دوران محکومیت خود را سپری کنند. این برنامه که توسط وزارت دادگستری برزیل اداره می‌شود، درآمدی حدود 200 میلیون دلار در سال برای زندان‌های این کشور تولید کرده و محصولات ساخته‌شده توسط زندانیان در فروشگاه‌های داخلی و حتی به کشورهای همسایه صادر می‌شوند.
شرکت‌های بزرگ و بازار نیروی کار زندانیان
در حالی که برخی از شرکت‌های بزرگ آمریکایی مانند IBM، Motorola و Boeing در دهه‌های گذشته از نیروی کار زندانیان برای تولید محصولاتشان استفاده می‌کردند، امروزه همچنان بسیاری از شرکت‌ها با سازمان‌هایی مانند UNICOR همکاری دارند. زندانیان در کارگاه‌هایی مشغول به کارند که محصولات مورد نیاز این شرکت‌ها را با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از نیروی کار آزاد تولید می‌کنند. برای مثال، شرکت تولیدی تحت نظر UNICOR سالانه حدود 100 میلیون دلار فقط از تولید مبلمان برای آژانس‌های دولتی درآمدزایی دارد. این درآمد علاوه بر کمک به زندان‌ها برای تأمین هزینه‌های خود، مزیت‌های اقتصادی برای شرکت‌های بزرگ نیز به همراه دارد.
در ایتالیا، شرکت‌هایی همچون Ferrero و Lavazza از کار زندانیان استفاده کرده‌اند. در زندان “دوژه” در نزدیکی تورین، زندانیان به تولید محصولاتی مانند شکلات و محصولات غذایی مشغولند و دستمزدی برای خود کسب می‌کنند. این زندان توانسته است با این برنامه به عنوان یک نمونه موفق شناخته شود و در سال 2022 حدود 3 میلیون یورو درآمدزایی داشت که بخشی از این درآمد به عنوان حقوق به زندانیان پرداخت شد.
صنعت کشاورزی و باغداری در زندان‌ها
بسیاری از زندان‌ها به دلیل فضای باز و امکانات محدود به سمت فعالیت‌های کشاورزی و باغداری روی آورده‌اند. نروژ یکی از کشورهایی است که زندان‌هایش به جای دیوارهای بلند، مزارع و باغ‌های بزرگی دارند. در این کشور، زندانیان با حقوقی معقول به کارهای کشاورزی و دامپروری مشغولند و محصولات تولیدی به رستوران‌ها و بازارهای محلی فروخته می‌شود. زندان Bastøy که به عنوان “زندان سبز” شناخته می‌شود، در سال بیش از 2 میلیون یورو از فروش محصولات کشاورزی درآمد کسب می‌کند و این رقم برای چنین کشوری چشمگیر است. نروژ، با توجه به میزان پایین بیکاری و امکانات وسیع اجتماعی، مدل زندان اقتصادی را به سطحی پیشرفته‌تر برده است تا از بازگشت مجدد زندانیان به جرم‌های گذشته جلوگیری کند.
استرالیا نیز در همین مسیر حرکت کرده و برخی زندان‌ها همچون زندان Borallon در کوئینزلند، به مزارع و باغ‌های بزرگ تبدیل شده‌اند که سالانه ده‌ها هزار دلار از طریق فروش محصولات کشاورزی و دامپروری درآمد کسب می‌کنند.
آمارها و نتایج اقتصادی
بر اساس آمارهای منتشرشده در گزارش‌های جهانی، کشورهای پیشرفته‌ای که از برنامه‌های اقتصادی در زندان‌های خود استفاده می‌کنند، توانسته‌اند میلیاردها دلار درآمد حاصل کنند. در سال 2020، زندان‌های آمریکا به طور متوسط 74 درصد از هزینه‌های خود را از طریق کار زندانیان تأمین کرده‌اند. در چین، نزدیک به 65 درصد از هزینه‌های نگهداری زندان‌ها از طریق کار زندانیان تأمین می‌شود و این کشور به طور مستمر از نیروی کار زندانیان برای صادرات محصولات استفاده می‌کند.
ژاپن نیز در این حوزه پیشتاز بوده و زندان‌هایی با برنامه‌های تولیدی فعال ایجاد کرده است. زندانیان ژاپنی، از صنایع دستی گرفته تا لوازم خانگی و پوشاک، به تولید محصولاتی مشغولند که سالانه بیش از 50 میلیون دلار درآمد برای زندان‌های این کشور دارد.
چالش‌ها و بحث‌های اخلاقی
اگرچه برنامه‌های اقتصادی در زندان‌ها از جنبه‌های بسیاری مانند ایجاد درآمد برای زندان‌ها و اشتغال‌زایی برای زندانیان مثبت به نظر می‌رسد، اما همواره با چالش‌های اخلاقی روبرو بوده است. در کشورهای مختلف، منتقدان معتقدند که دستمزدهای ناچیز و شرایط کاری سخت برای زندانیان، بهره‌کشی از نیروی کار ارزان است. در آمریکا، برخی نهادهای حقوق بشری به شدت به دستمزد پایین زندانیان در برنامه‌های تولیدی انتقاد دارند و آن را نوعی از «برده‌داری مدرن» می‌دانند. به عنوان مثال، در سال 2022 دستمزد میانگین زندانیان در برنامه‌های تولیدی آمریکا 86 سنت در هر ساعت بوده که این مقدار در مقایسه با حداقل دستمزدهای آزاد، بسیار پایین است.
