بابک نبی ، آدمی از روزگاران قدیم به دو چیز علاقه داشته: یکی حساب و کتاب، و دیگری دوستی. اما چه شود که این دو با هم تلاقی کنند! آری، صحبت از قرض گرفتن از دوستان است؛ همان عملی که وقتی انجامش می‌دهیم، به ناچار به مغز نظریه‌های پیچیده اقتصادی پناه می‌بریم تا از این حرکت شجاعانه دفاع کنیم! در این یادداشت ، به بررسی چند نظریه اقتصادی برای توجیه این پدیده اجتماعی بپردازیم.
1. نظریه “حسن نیت پایدار”
در تئوری اقتصادی حسن نیت، فرد قرض‌گیرنده با اعتماد به اینکه در آینده‌ای نه‌چندان دور، او نیز روزی به یاری دوست خود خواهد شتافت، این حرکت را عملی می‌کند. این رابطه بر اساس اصل نانوشته “تو امروز بده، فردا من جبران می‌کنم” بنا شده است. البته، این فرد اغلب در جملات خود به نکاتی همچون «مطمئن باش تا آخر هفته پولتو برمی‌گردونم» اشاره دارد، گرچه آن آخر هفته ممکن است به آخر ماه، سال یا دهه تبدیل شود!
2. نظریه “سرمایه‌گذاری روی روابط”
اینجا دیگر از یک قرض ساده صحبت نمی‌کنیم، بلکه یک سرمایه‌گذاری کلان در زمینه روابط دوستانه صورت می‌گیرد. قرض‌گیرنده با بیان جملاتی چون «رابطه دوستی ما از هر پولی ارزشمندتره»، سعی در به حداقل رساندن اهمیت آن ۵۰۰ هزار تومان دارد که به‌ظاهر هیچ ارزشی در برابر «دوستی‌های پایدار» ندارد. به بیان ساده‌تر، با قرض دادن پول، شما نه تنها به دوستتان کمک کرده‌اید، بلکه در آینده‌ای دور، به سود عاطفی قابل توجهی دست خواهید یافت (یا شاید هم نه!).
3. نظریه “پول دست دوم”
یکی از جالب‌ترین توجیهات اقتصادی برای قرض گرفتن از دوستان، نظریه “پول دست دوم” است. این نظریه بر این اساس است که پول، وقتی از دوست گرفته می‌شود، دیگر مثل پول بانکی نیست؛ بلکه تبدیل به چیزی شبیه چک دوستی می‌شود که نه تنها موعد مشخصی برای بازپرداخت ندارد، بلکه بهره‌ای هم از آن نمی‌گیرند! قرض‌گیرنده با چنین توجیهی می‌گوید: «خب، از تو گرفتم، ولی مثل بانک که نیستم برات بهره بدم. این یه لطف متقابله، دوستی‌مونه!»
4. نظریه “ناگهانی و ضروری”
و حالا می‌رسیم به محبوب‌ترین و کلاسیک‌ترین نظریه: نظریه “ناگهانی و ضروری”. این نظریه زمانی به کار می‌آید که فرد قرض‌گیرنده با نگاهی ملتمسانه و جملاتی همچون «یه خرج ضروریه! باور کن تا فردا برمی‌گردونم» وارد میدان می‌شود. البته، این «خرج ضروری» می‌تواند شامل هر چیزی از خرید بلیت کنسرت گرفته تا شام دیشب با دوستان باشد. اما در آن لحظه، به شکلی عجیب و غریب، این هزینه به مهم‌ترین دغدغه زندگی تبدیل می‌شود و تنها راه نجات، کمک دوست است.
5. نظریه “پول قرضی به‌عنوان یک ارزش اجتماعی”
این نظریه اشاره به این دارد که قرض دادن و قرض گرفتن به نوعی ارزش اجتماعی بین دوستان تبدیل شده است. قرض گرفتن نوعی “تست اعتماد” است که اگر به درستی پاسخ داده شود، نشان‌دهنده عمق دوستی و اعتماد طرفین است. با این حال، نکته مهم این است که بازگرداندن قرض به شکلی هنری انجام شود که هم دوست راضی باشد و هم سیستم دوستی همچنان پایدار بماند!
6. نظریه “هر کسی یه روزی نیاز داره”
آخرین نظریه‌ای که می‌خواهیم در اینجا مطرح کنیم، نظریه معروف “هر کسی یه روزی نیاز داره” است. در این نظریه، قرض‌گیرنده با این باور جلو می‌آید که قرض گرفتن از دوستان چیزی نیست جز یک قدم طبیعی در زندگی که همه، روزی به آن نیاز خواهند داشت. این نظریه معمولا با جملاتی مثل «داداش، خودتم یه روز نیاز پیدا می‌کنی» همراه است، که حالتی از همدلی و مشارکت انسانی را به‌وجود می‌آورد.
بخش پایانی: تجدید پیمان دوستی
پس اگر روزی دوستتان به سراغتان آمد و خواست تا مبلغی ناچیز یا حتی بزرگ از شما قرض بگیرد، به این فکر کنید که در دنیای پر از نظریه‌های پیچیده اقتصادی، تنها یک حقیقت ساده وجود دارد: دوستی ارزشمندتر از هر پولی است. حالا شاید آن پول هرگز به دستتان بازنگردد، اما شما در قلبتان یک سرمایه‌گذاری انسانی کرده‌اید. و به‌قول معروف، دوستان خوب همیشه بازپرداختشان به شکل‌های دیگری انجام می‌شود، حتی اگر در قالب پول نباشد!
