محمد شریفی
رئیس مرکز نوآوری و شتابدهی صادرات اتاق ایران
در عصر کنونی، تجارت جهانی شاهد تغییرات ساختاری و بی‌سابقه‌ای است که توسط فناوری‌های نوین و ابزارهای دیجیتال هدایت می‌شوند. این تحولات تنها به تغییر در شیوه‌های تجاری خلاصه نمی‌شود، بلکه چشم‌انداز نوینی از اقتصاد جهانی را پیش روی ما قرار داده که در آن پلتفرم‌های دیجیتال به عنوان ارکان اساسی تنظیم و هدایت بازار ایفای نقش می‌کنند. پیش‌بینی‌ها بر آن است که ارزش تجارت الکترونیک جهانی تا سال ۲۰۲۵ به ۸.۳ تریلیون دلار برسد، رقمی که نشان‌دهنده نه تنها رشد شتابان این حوزه، بلکه تحکیم جایگاه فناوری در شکل‌دهی آینده اقتصاد است.
نقش پلتفرم‌های دیجیتال به‌وضوح فراتر از نقش واسطه‌های سنتی است. این پلتفرم‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، داده‌های عظیم و زیرساخت‌های فنی پیشرفته، اکنون در مقام تنظیم‌گران بازار عمل می‌کنند. به عنوان نمونه، آمازون با بیش از ۲۰۰ میلیون مشترک پرایم تنها یک فروشگاه آنلاین نیست، بلکه به یک الگوی جهانی برای مدیریت کارآمد زنجیره‌های تأمین و بهره‌وری اقتصادی تبدیل شده است. این روند نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ به‌سوی پلتفرم‌محوری حرکت کرده و تجارت سنتی را به الگوی B2B ارتقا خواهند داد، که نتایج اقتصادی گسترده‌ای به همراه خواهد داشت.
همراه با رشد این پلتفرم‌ها، بانک‌ها به عنوان نهادهای کلیدی اقتصاد، باید همگام با این تحولات حرکت کنند. بانک‌ها نقشی فراتر از تأمین مالی را بر عهده دارند؛ آن‌ها باید به تسهیل‌گرانی نوین تبدیل شوند که از طریق توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، فرآیندهای پیچیده تجارت را ساده و شفاف می‌سازند. ادغام سرویس‌های مالی با فناوری‌های جدید نه تنها به افزایش سرعت و امنیت تراکنش‌ها کمک می‌کند، بلکه بانک‌ها را در جایگاه محرک اصلی تحولات اقتصادی قرار می‌دهد. این ادغام باعث افزایش بهره‌وری خواهد شد، چرا که شرکت‌هایی که به پلتفرم‌های دیجیتال متکی هستند، از رشد قابل توجه ۳۰ درصدی بهره‌وری برخوردارند.
با این حال، یکی از چالش‌های اساسی در این مسیر، مسئله امنیت سایبری است. هر چه میزان وابستگی به فناوری‌های دیجیتال بیشتر می‌شود، خطرات امنیتی نیز به همان میزان افزایش می‌یابد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که بیش از ۶۰ درصد از کسب‌وکارها در سال‌های اخیر با حملات سایبری مواجه شده‌اند. از این رو، سرمایه‌گذاری در ابزارهای امنیتی پیشرفته و ایجاد یک فرهنگ امنیت دیجیتال میان کاربران، نه تنها ضروری، بلکه اجتناب‌ناپذیر است. در این زمینه، همکاری میان دولت‌ها و بخش خصوصی برای تدوین چارچوب‌های قانونی و استانداردهای امنیتی جدید، بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند.
در این میان، نشست‌های جهانی نظیر داووس نشان‌دهنده اجماع بین‌المللی در زمینه ضرورت همکاری میان بخش‌های خصوصی و دولتی است. بیش از ۷۰ درصد مدیران اجرایی معتقدند که تنها از طریق همکاری‌های مشترک می‌توان به مدیریت صحیح تحولات دیجیتال در آینده دست یافت. این همکاری‌ها تضمین می‌کنند که رقابت سالم حفظ شود و در عین حال، منافع مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها به بهترین شکل تأمین گردد.
از سوی دیگر، چالش زیست‌محیطی نیز به یکی از ابعاد اساسی تجارت آینده تبدیل شده است. پایداری محیط زیست در محور توجه شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. در دنیای امروز، برندی که مسئولیت اجتماعی و زیست‌محیطی خود را نادیده بگیرد، از سوی مصرف‌کنندگان کنار گذاشته خواهد شد. پلتفرم‌های دیجیتال با بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و توزیع کالا، می‌توانند به کاهش مصرف انرژی و منابع طبیعی کمک کنند. به علاوه، اجرای مالیات کربن و سایر مقررات زیست‌محیطی می‌تواند به حفظ پایداری در این اکوسیستم جهانی یاری رساند.
در نهایت، آینده تجارت جهانی به‌طور قطع در دستان فناوری‌های نوین و پلتفرم‌های دیجیتال است. اما برای دستیابی به یک اکوسیستم موفق و پایدار، نیازمند سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی کار و حمایت از استارتاپ‌ها هستیم. استارتاپ‌ها با نوآوری‌های خود می‌توانند نقش محرک اصلی رشد اقتصادی را ایفا کنند و نیروی کار متخصص، به واسطه آشنایی با فناوری‌های پیشرفته، این رشد را پایدار خواهد ساخت. این تغییرات نه تنها زمینه‌ساز تحولات مثبت اقتصادی خواهند بود، بلکه می‌توانند به شکل‌گیری یک الگوی جدید از تجارت جهانی کمک کنند که در آن رشد اقتصادی، پایداری زیست‌محیطی و عدالت اجتماعی به توازن برسند.
آنچه در پیش روی ما قرار دارد، جهانی است که در آن پلتفرم‌های دیجیتال نه تنها تجارت را متحول می‌کنند، بلکه به‌عنوان تنظیم‌کنندگان اصلی بازار، بر آینده اقتصاد جهانی تسلط خواهند یافت.
بنابراین، لازم است با نگاهی دقیق و علمی به این تحولات بنگریم و از تمامی ظرفیت‌های موجود برای همراهی با این موج عظیم بهره‌برداری کنیم تا نه تنها در این عرصه پیشرو باشیم، بلکه بتوانیم آینده‌ای پایدار و روشن برای نسل‌های بعدی رقم بزنیم.
