حمید بهشتی ، تلویزیون و سریال‌سازی، به‌عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند فرهنگی و اقتصادی، در بسیاری از کشورها منبعی برای تولید ثروت و صادرات فرهنگ شده است. از سریال‌های ترکیه‌ای که در بازارهای خاورمیانه و اروپا به محبوبیت رسیده‌اند، تا سریال‌های کره‌جنوبی که در سطح جهانی جریان «موج کره‌ای» را راه‌اندازی کرده‌اند، نمونه‌هایی از موفقیت در این صنعت هستند. اما چرا سریال‌های ایرانی، با وجود سابقه‌ای غنی در هنر و ادبیات، نتوانسته‌اند به سودآوری جهانی دست پیدا کنند؟
1. محدودیت‌های محتوایی
یکی از بزرگ‌ترین موانع سریال‌های ایرانی برای رقابت در سطح جهانی، محدودیت‌های محتوایی است. چارچوب‌های سخت‌گیرانه‌ای که برای تولیدات فرهنگی در ایران وجود دارد، مانع از خلق داستان‌هایی می‌شود که بتوانند با مخاطبان جهانی ارتباط برقرار کنند. برای مثال، روابط انسانی، موضوعات اجتماعی و حتی سبک‌های بصری در بسیاری از سریال‌های ایرانی به‌شدت تحت‌تأثیر محدودیت‌های فرهنگی و قانونی قرار دارند.
در مقابل، سریال‌های موفق جهانی از تنوع در داستان‌پردازی، شخصیت‌سازی عمیق و پرداختن به مسائل جهانی مانند عدالت اجتماعی، عشق و تعارضات انسانی بهره می‌برند.
2. کمبود بودجه و سرمایه‌گذاری ناکافی
سریال‌سازی در سطح بین‌المللی نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است. بسیاری از سریال‌های ایرانی به‌دلیل کمبود بودجه، نمی‌توانند به سطح تولیداتی برسند که استانداردهای بین‌المللی را رعایت کند. جلوه‌های ویژه ضعیف، لوکیشن‌های محدود و کیفیت پایین فیلم‌برداری از جمله مشکلاتی هستند که به‌وضوح در بسیاری از سریال‌های ایرانی دیده می‌شوند.
در حالی که سریال‌های ترکیه‌ای و کره‌ای میلیون‌ها دلار بودجه دارند و از تجهیزات مدرن و تیم‌های حرفه‌ای بهره می‌برند، سریال‌های ایرانی اغلب به منابع محدود و تیم‌های کوچک وابسته‌اند.
3. نبود استراتژی صادرات فرهنگی
یکی از دلایل موفقیت سریال‌های کشورهای دیگر، وجود استراتژی‌های صادرات فرهنگی است. ترکیه، برای مثال، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در تبلیغات و پخش سریال‌های خود در شبکه‌های بین‌المللی کرده است. این کشور نه‌تنها سریال‌های خود را با قیمت‌های مناسب به شبکه‌های خارجی عرضه می‌کند، بلکه داستان‌ها را با محتوای جهانی‌پسند تولید می‌کند.
ایران، اما، تاکنون استراتژی مشخصی برای صادرات سریال‌های تلویزیونی نداشته است. عدم همکاری با پلتفرم‌های بین‌المللی مانند نتفلیکس، آمازون و هولو، باعث شده که سریال‌های ایرانی از دسترسی به مخاطبان جهانی باز بمانند.
4. زبان و دسترسی محدود
یکی دیگر از موانع جهانی‌شدن سریال‌های ایرانی، استفاده از زبان فارسی است. زبان فارسی، هرچند زیبا و غنی، مخاطبان محدودی در سطح جهان دارد. در حالی که سریال‌های کره‌ای و ترکیه‌ای با استفاده از زیرنویس و دوبله به زبان‌های مختلف، به‌راحتی به مخاطبان جدید دسترسی پیدا می‌کنند، سریال‌های ایرانی اغلب در همین مرحله متوقف می‌شوند.
5. ضعف در داستان‌پردازی و ژانرهای محدود
داستان‌پردازی یکی از عوامل کلیدی در موفقیت سریال‌های جهانی است. سریال‌های موفق اغلب از ژانرهای جذابی مانند درام، فانتزی، جنایی و تاریخی بهره می‌برند. اما بسیاری از سریال‌های ایرانی در چارچوب ژانرهای محدود و تکراری گرفتار شده‌اند و نمی‌توانند خلاقیت و تنوع لازم را ارائه دهند.
6. کیفیت پایین جلوه‌های بصری و فنی
کیفیت بصری و فنی، یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی در موفقیت سریال‌های بین‌المللی است. استفاده از تجهیزات مدرن، جلوه‌های ویژه قوی و فیلم‌برداری حرفه‌ای، باعث می‌شود که سریال‌ها برای مخاطبان جذاب‌تر شوند. اما در ایران، به‌دلیل هزینه‌های بالا و کمبود سرمایه‌گذاری، بسیاری از سریال‌ها با کیفیتی پایین تولید می‌شوند.
7. چالش‌های بازاریابی و تبلیغات
بازاریابی و تبلیغات، نقش مهمی در شناساندن سریال‌ها به مخاطبان جهانی دارد. اما سریال‌های ایرانی به‌ندرت از استراتژی‌های تبلیغاتی حرفه‌ای بهره‌مند می‌شوند. نبود بودجه برای تبلیغات و همچنین عدم حضور در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی، فرصت‌های دیده‌شدن را محدود کرده است.
8. عدم همکاری بین‌المللی
همکاری با شبکه‌ها و پلتفرم‌های بین‌المللی، راهی مؤثر برای ورود به بازار جهانی است. سریال‌های موفق اغلب با شرکت‌های بین‌المللی در زمینه تولید، توزیع و تبلیغات همکاری می‌کنند. اما سریال‌های ایرانی به‌دلیل محدودیت‌های قانونی و سیاسی، کمتر توانسته‌اند از این همکاری‌ها بهره‌مند شوند.
راهکارهایی برای جهانی‌شدن سریال‌های ایرانی
- سرمایه‌گذاری بیشتر: افزایش بودجه تولید و استفاده از فناوری‌های مدرن می‌تواند کیفیت سریال‌ها را بهبود بخشد.
- توسعه استراتژی صادرات: برنامه‌ریزی برای حضور در پلتفرم‌های بین‌المللی و جشنواره‌های جهانی ضروری است.
- ایجاد داستان‌های جهانی‌پسند: تمرکز بر مسائل انسانی و موضوعات بین‌المللی می‌تواند سریال‌ها را برای مخاطبان جهانی جذاب‌تر کند.
- همکاری بین‌المللی: ایجاد پروژه‌های مشترک با شرکت‌های خارجی، امکان دسترسی به بازارهای جدید را فراهم می‌کند.
- توجه به دوبله و زیرنویس: ارائه سریال‌ها با زیرنویس و دوبله به زبان‌های مختلف، به دسترسی آسان‌تر مخاطبان جهانی کمک می‌کند.
