مهدی خاکی فیروز ، تحولاتی که در پی رشد فروشگاه‌های آنلاین و پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی در ایران رخ داده‌اند، نه‌تنها شیوه خرید و فروش را تغییر داده‌اند، بلکه به‌طور قابل توجهی بر مشاغل سنتی و اقتصاد خرد تأثیر گذاشته‌اند. در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم که آیا این تغییرات یک تحول سازنده محسوب می‌شوند یا تهدیدی برای مشاغل کوچک و سنتی به حساب می‌آیند؟
رشد چشمگیر فروشگاه‌های آنلاین در ایران
با افزایش دسترسی به اینترنت و فراگیر شدن تلفن‌های هوشمند، خریدهای آنلاین در ایران به سرعت رشد کرده است. پلتفرم‌های بزرگی مانند دیجی‌کالا، باسلام و اسنپ‌مارکت توانسته‌اند جایگاه خود را در بازار تجارت الکترونیکی ایران مستحکم کنند. این فروشگاه‌های آنلاین با ارائه تخفیف‌های جذاب، تنوع کالا و امکان خرید در هر زمان، تجربه خریدی آسان و سریع را برای مصرف‌کنندگان فراهم کرده‌اند. به ویژه در دوران پاندمی کرونا، این بازارها به‌عنوان یک گزینه امن برای خرید روزمره تبدیل شدند و حجم معاملات آن‌ها به شدت افزایش یافت.
مزایای بازارهای آنلاین برای مصرف‌کنندگان
از منظر مصرف‌کننده، فروشگاه‌های آنلاین مزایای زیادی به همراه دارند. امکان مقایسه قیمت‌ها، دسترسی به نظرات کاربران و خرید ۲۴ ساعته از هر نقطه، همگی از عواملی هستند که باعث جذابیت این بازارها شده‌اند. علاوه بر این، ارسال سریع کالا و تنوع گسترده محصولات از دیگر مزایای مهمی است که مصرف‌کنندگان را به خرید آنلاین تشویق می‌کند.
فروشگاه‌های آنلاین همچنین به کاهش هزینه‌های اضافی برای مصرف‌کنندگان کمک کرده‌اند. بسیاری از مردم به دنبال خرید محصولات با تخفیف‌های ویژه و دسترسی به کالاهایی هستند که شاید در بازارهای سنتی به راحتی پیدا نشوند.
تهدید یا فرصت برای کسب‌وکارهای سنتی؟
با وجود تمامی این مزایا، رشد بازارهای آنلاین برای بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی تهدیدی جدی محسوب می‌شود. خرده‌فروشان سنتی با کاهش تردد مشتریان و افت فروش مواجه شده‌اند. یکی از دلایل اصلی این موضوع، عدم توانایی این کسب‌وکارها در رقابت با قیمت‌های پایین‌تر و هزینه‌های کمتر فروشگاه‌های آنلاین است. علاوه بر این، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک به دلیل نداشتن زیرساخت‌های مناسب برای حضور در فضای آنلاین، نتوانسته‌اند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند و در نتیجه، با مشکلات اقتصادی مواجه شده‌اند.
از سوی دیگر، اگر کسب‌وکارهای سنتی بتوانند به درستی از فرصت‌های جدید استفاده کنند، فروشگاه‌های آنلاین می‌توانند به‌عنوان یک فرصت برای گسترش بازار و دسترسی به مشتریان جدید عمل کنند. استفاده از پلتفرم‌های فروش آنلاین مانند اینستاگرام و تلگرام، راهکاری است که بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی به سمت آن رفته‌اند. با ترکیب حضور فیزیکی و دیجیتال، این کسب‌وکارها می‌توانند از هر دو بازار بهره‌مند شوند و درآمد خود را افزایش دهند.
تاثیرات اقتصادی رشد تجارت الکترونیکی
رشد تجارت الکترونیکی نه‌تنها بر مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها، بلکه بر اقتصاد کلان نیز تأثیرات قابل توجهی داشته است. این رشد باعث شده که نیاز به زیرساخت‌های نوین، از جمله سیستم‌های پرداخت الکترونیک و شبکه‌های توزیع، افزایش یابد. همین امر باعث ایجاد شغل‌های جدید در حوزه‌های مرتبط با فناوری و لجستیک شده است.
از سوی دیگر، کاهش وابستگی به مغازه‌ها و فضاهای فیزیکی، هزینه‌های عملیاتی بسیاری از کسب‌وکارها را کاهش داده و به بهبود بهره‌وری منجر شده است. با این حال، این تغییرات چالش‌هایی نیز به همراه دارد. برخی از مشاغل سنتی که قادر به همگام شدن با تحولات تکنولوژیک نیستند، ممکن است از دور خارج شوند.
راهکارهای پیشنهادی برای تطبیق مشاغل سنتی
برای آنکه کسب‌وکارهای سنتی بتوانند از این تغییرات به نفع خود استفاده کنند، نیاز به استراتژی‌های مناسبی وجود دارد. اولین گام، آموزش و ارتقای مهارت‌های دیجیتال برای صاحبان کسب‌وکارهای سنتی است. پلتفرم‌های فروش آنلاین و شبکه‌های اجتماعی، ابزارهایی هستند که کسب‌وکارهای کوچک می‌توانند از آن‌ها برای دسترسی به مشتریان جدید استفاده کنند.
علاوه بر این، استفاده از استراتژی‌های بازاریابی دیجیتال مانند تبلیغات آنلاین و بهبود تجربه مشتری از طریق وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های موبایلی می‌تواند به جذب مشتریان بیشتر کمک کند. حمایت‌های دولتی و ارائه تسهیلات برای راه‌اندازی فروشگاه‌های آنلاین می‌تواند نقشی کلیدی در بهبود وضعیت مشاغل سنتی ایفا کند.
نتیجه‌گیری
بازارهای آنلاین در ایران نه تنها به عنوان یک تهدید، بلکه به‌عنوان یک فرصت برای کسب‌وکارهای سنتی نیز تلقی می‌شوند. با استفاده از استراتژی‌های مناسب و ترکیب شیوه‌های سنتی و دیجیتال، کسب‌وکارهای کوچک می‌توانند از این تحول بهره‌مند شوند. از سوی دیگر، دولت و نهادهای مرتبط باید به ارائه آموزش‌ها و تسهیلات لازم برای حمایت از این مشاغل بپردازند تا بتوانند در فضای رقابتی امروز دوام بیاورند.
