حمید بهشتی ، تورم، این کلمه آشنا در اقتصاد ایران، سال‌هاست که اثرات خود را بر زندگی مردم به‌جا گذاشته است. اما در میان تمام جنبه‌های زندگی، شاید ملموس‌ترین اثر آن بر سبد غذایی خانوارها باشد. جایی که تغییر قیمت‌ها نه تنها کیفیت زندگی، بلکه سبک زندگی و حتی الگوهای تغذیه‌ای را نیز دستخوش تغییر کرده است. هر روز که از افزایش قیمت مواد غذایی می‌گذرد، انتخاب‌های مردم محدودتر می‌شود و اثرات آن به‌وضوح در سفره‌های کوچک‌تر و متنوعیت کمتر مواد غذایی قابل مشاهده است.
تورم بر سبد غذایی خانوارها تأثیراتی فراتر از گرانی مواد خوراکی گذاشته است. وقتی قیمت گوشت، لبنیات، غلات و سبزیجات رشد چندبرابری را تجربه می‌کند، دیگر انتخاب‌های سنتی در وعده‌های غذایی جای خود را به جایگزین‌های ارزان‌تر می‌دهند. این تغییر نه تنها بر سلامت خانواده‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه یک چالش بزرگ برای حفظ فرهنگ غذایی ایرانی نیز به وجود می‌آورد.
کاهش تنوع غذایی
در شرایط تورمی، اولین قربانی سبد غذایی خانوارها، تنوع است. بسیاری از مواد غذایی که در گذشته بخشی از وعده‌های روزانه خانوارهای ایرانی بودند، به دلیل افزایش قیمت‌ها از سفره‌ها حذف شده‌اند. گوشت قرمز، ماهی و حتی لبنیات، برای بسیاری از خانواده‌ها به اقلامی لوکس تبدیل شده‌اند که مصرف آن‌ها محدود به مناسبت‌های خاص شده است. این حذف‌ها به‌طور مستقیم بر کیفیت تغذیه اثر گذاشته و سلامت عمومی جامعه را تهدید می‌کند.
جایگزینی مواد ارزان‌تر
برای مقابله با گرانی، خانواده‌ها به سمت جایگزین‌های ارزان‌تر حرکت می‌کنند. به عنوان مثال، گوشت قرمز با مرغ یا حتی سویا جایگزین می‌شود و مصرف سبزیجات به جای میوه افزایش می‌یابد. اما این جایگزینی‌ها اغلب نیازهای تغذیه‌ای بدن را تأمین نمی‌کنند. رژیم غذایی ناقص و کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز، خطرات جدی برای سلامت به همراه دارد.
تغییر عادات خرید
تورم، عادات خرید مردم را نیز تغییر داده است. اگر در گذشته بسیاری از خانوارها مواد غذایی را به صورت عمده و ماهانه خریداری می‌کردند، اکنون خریدها به هفته‌ای یا حتی روزانه محدود شده است. مردم سعی می‌کنند تنها اقلام ضروری را تهیه کنند و از خرید کالاهایی که تاریخ انقضای طولانی ندارند، اجتناب کنند. این تغییر رفتار، تأثیرات روانی قابل توجهی نیز به همراه دارد و فشار مالی را برای خانواده‌ها دوچندان می‌کند.
تأثیرات فرهنگی
فرهنگ غذایی ایرانی، که همواره بر استفاده از مواد تازه و پخت غذاهای متنوع تأکید داشته است، تحت تأثیر تورم دچار تغییرات قابل توجهی شده است. بسیاری از غذاهای سنتی که در گذشته بخشی از زندگی روزمره مردم بودند، به دلیل افزایش هزینه‌های مواد اولیه کمتر تهیه می‌شوند. این تغییرات نه تنها بر فرهنگ غذایی، بلکه بر هویت اجتماعی و فرهنگی مردم نیز اثرگذار است.
کاهش امنیت غذایی
یکی از جدی‌ترین پیامدهای تورم بر سبد غذایی خانوارها، کاهش امنیت غذایی است. امنیت غذایی به معنای دسترسی پایدار به غذای کافی و مغذی برای حفظ سلامت و زندگی فعال است. اما در شرایط تورمی، دسترسی به مواد غذایی با کیفیت برای بسیاری از خانواده‌ها دشوار شده و خطر سوءتغذیه و بیماری‌های مرتبط با آن افزایش یافته است.
فشار روانی و اجتماعی
افزایش قیمت‌ها و محدودیت در خرید مواد غذایی، تنها یک مسئله اقتصادی نیست. این موضوع فشار روانی شدیدی را بر خانواده‌ها وارد می‌کند. والدین که نمی‌توانند نیازهای غذایی فرزندان خود را تأمین کنند، احساس شرمندگی و استیصال می‌کنند. این فشارها بر روابط خانوادگی و اجتماعی نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
رشد تقاضا برای محصولات ارزان‌تر
با کاهش قدرت خرید، تقاضا برای محصولات غذایی ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تر افزایش یافته است. این موضوع می‌تواند تولیدکنندگان را نیز به سمت کاهش کیفیت محصولات سوق دهد تا بتوانند نیاز بازار را تأمین کنند. در نتیجه، زنجیره‌ای از مشکلات در سطح جامعه شکل می‌گیرد که هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تورم به‌وضوح اثرات مخربی بر سبد غذایی خانوارهای ایرانی داشته است. کاهش تنوع غذایی، تغییر عادات خرید و جایگزینی مواد ارزان‌تر تنها بخشی از پیامدهای این بحران هستند. اما فراتر از این مسائل، آنچه بیشترین آسیب را می‌رساند، تهدید سلامت جسمی و روانی جامعه است.
