حمید بهشتی، در میدان نبرد فناوری‌های پیشرفته، نیمه‌رساناها به سنگر اصلی رقابت آمریکا و چین تبدیل شده‌اند. این رقابت نه‌تنها آینده صنعت فناوری جهانی را رقم می‌زند، بلکه معادلات ژئوپلیتیکی را نیز تغییر داده است. در این میان، محدودیت‌های صادراتی آمریکا بر صنعت نیمه‌رساناهای چین، یکی از کلیدی‌ترین نقاط این جدال است که توجه تحلیلگران سیاسی و اقتصادی را به خود جلب کرده است.
محدودیت‌های صادراتی آمریکا؛ ضربه‌ای به زنجیره تأمین چین
دولت ایالات متحده در سال‌های اخیر با اعمال محدودیت‌های شدید بر صادرات فناوری‌های حساس، به‌ویژه نیمه‌رساناها و تجهیزات مرتبط با آن، تلاش کرده است تا از دسترسی چین به فناوری‌های پیشرفته جلوگیری کند. این محدودیت‌ها شامل ممنوعیت فروش تراشه‌های پیشرفته، نرم‌افزارهای طراحی نیمه‌رسانا و تجهیزات تولید این قطعات به شرکت‌های چینی است.
این سیاست، به‌ویژه پس از اعلام قانون CHIPS در سال ۲۰۲۲، شدت بیشتری پیدا کرده است. این قانون، با هدف تقویت تولید داخلی نیمه‌رساناها در آمریکا و کاهش وابستگی به زنجیره تأمین خارجی تصویب شد. اما پیامد آن برای چین، توقف رشد برخی از شرکت‌های بزرگ فناوری، مانند Huawei و SMIC بوده است.
پاسخ چین به محدودیت‌ها؛ سرمایه‌گذاری و نوآوری
در پاسخ به این فشارها، چین سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در زمینه تحقیق و توسعه نیمه‌رساناها آغاز کرده است. دولت چین با تخصیص میلیاردها دلار به شرکت‌های داخلی و ایجاد مراکز تحقیقاتی پیشرفته، تلاش می‌کند تا وابستگی خود به فناوری‌های غربی را کاهش دهد.
از سوی دیگر، چین با تمرکز بر تولید تراشه‌های ساده‌تر که در محصولات مصرفی و صنعتی کاربرد دارند، به‌نوعی بازار داخلی خود را تقویت کرده است. این استراتژی، هرچند در کوتاه‌مدت نمی‌تواند شکاف فناوری را پر کند، اما قدمی مؤثر برای مقاوم‌سازی اقتصاد این کشور در برابر تحریم‌ها محسوب می‌شود.
تأثیر محدودیت‌ها بر صنعت جهانی
محدودیت‌های صادراتی آمریکا نه‌تنها بر چین، بلکه بر کل صنعت نیمه‌رسانای جهانی تأثیر گذاشته است. بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده نیمه‌رسانا، مانند TSMC تایوان و سامسونگ کره جنوبی، به دلیل محدودیت‌های صادراتی دچار مشکلاتی در همکاری با شرکت‌های چینی شده‌اند. این موضوع می‌تواند زنجیره تأمین جهانی را مختل کرده و قیمت محصولات فناوری را افزایش دهد.
از طرف دیگر، این محدودیت‌ها باعث رقابت شدیدتری میان کشورهای دیگر، مانند ژاپن و اتحادیه اروپا، برای کسب جایگاه در بازار نیمه‌رساناها شده است. این رقابت ممکن است به نوآوری‌های جدیدی منجر شود، اما خطر ایجاد بلوک‌های اقتصادی متخاصم را نیز به همراه دارد.
ژئوپلیتیک تراشه‌ها؛ بیش از یک رقابت اقتصادی
در پس پرده این رقابت، مسائل ژئوپلیتیکی نیز به‌شدت پررنگ است. ایالات متحده تلاش دارد تا از برتری فناوری خود به‌عنوان ابزاری برای کنترل استراتژیک استفاده کند. در مقابل، چین این محدودیت‌ها را بخشی از تلاش‌های واشنگتن برای جلوگیری از ظهور این کشور به‌عنوان یک قدرت جهانی می‌بیند.
این رقابت، نمادی از تقابل میان دو دیدگاه متفاوت به نظم جهانی است: آمریکا که به دنبال حفظ هژمونی خود است و چین که خواهان بازتعریف نقش خود در اقتصاد و سیاست جهانی است.
