مجتبی عوض‌زاده ، توسعه صنعت نفت ایران نیازمند رویکردهای خلاقانه و کارآمد است که بتواند چالش‌های موجود را کاهش دهد و این صنعت را به سرعت به مسیر پیشرفت هدایت کند و از این گذر سخت، ممکن‌ترین و مطلوب‌ترین راه میان‌بر برای توسعه صنعت نفت ایران می‌تواند ترکیبی از “جذب سرمایه‌گذاری خارجی، انتقال فناوری پیشرفته” و “گسترش دیپلماسی انرژی” باشد. این استراتژی‌ها می‌توانند به‌عنوان راه میان‌بر برای تسریع رشد و بهبود عملکرد صنعت نفت عمل کنند. می توان به این رویکردها اینگونه پرداخت:
۱- جذب سرمایه‌گذاری خارجی از طریق مشارکت‌های بین‌المللی
مشارکت با شرکت‌های بین‌المللی بزرگ نفتی، به‌ویژه آن‌هایی که تخصص و تجربه بالایی در حوزه‌های مختلف نفت و گاز دارند، می‌تواند راهی سریع و کارآمد برای توسعه صنعت نفت باشد. این مشارکت‌ها می‌تواند از طریق مدل‌هایی مانند قراردادهای بیع متقابل (Buyback Contracts)، مشارکت در تولید (Production Sharing Agreements) یا قراردادهای خدماتی صورت گیرد. با این روش، علاوه بر تأمین مالی پروژه‌های بزرگ نفت و گاز، فناوری‌های پیشرفته و مدیریت بهینه نیز وارد صنعت نفت ایران می‌شود.
۲- استفاده از فناوری‌های نوین و بهبود بهره‌وری
یکی از راه‌های میان‌بر،استفاده از فناوری‌های جدید در اکتشاف، استخراج و تولید است که می‌تواند بهره‌وری صنعت نفت را به شدت افزایش دهد. به‌کارگیری فناوری‌هایی مانند حفاری‌های افقی جهت‌دار (HDD)، روش‌های ازدیاد برداشت (EOR)، و سیستم‌های دیجیتال‌سازی عملیات نفتی می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید شود. از سوی دیگر، نوآوری در فرآیندهای تولید و پالایش نفت می‌تواند از اتلاف منابع جلوگیری کرده و بهره‌وری کل زنجیره تولید را افزایش دهد.
۳- دیپلماسی انرژی فعال و بهره‌برداری از بازارهای نوظهور
ایران با استفاده از دیپلماسی انرژی فعال می‌تواند بازارهای جدیدی برای صادرات نفت و گاز خود پیدا کند و جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت نماید. با تعامل سازنده با کشورهای بزرگ مصرف‌کننده انرژی مثل چین و هند و همچنین ایجاد توافق‌های انرژی با کشورهای همسایه و دیگر بازیگران جهانی، ایران می‌تواند به سرعت درآمدهای ارزی حاصل از صادرات انرژی را افزایش دهد. همچنین، گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق سازمان‌هایی مانند اوپک و مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) می‌تواند به تسریع توسعه صنعت نفت کمک کند.
۴- نوع‌بخشی به سبد انرژی و توسعه صنایع پایین‌دستی
صنایع پایین‌دستی مانند پتروشیمی و پالایشگاه‌ها، به عنوان یک راه میان‌بر برای افزایش ارزش افزوده نفت خام و گاز طبیعی، نقش حیاتی دارند. توسعه این صنایع می‌تواند علاوه بر کاهش وابستگی به صادرات نفت خام، ارزش افزوده بالاتری ایجاد کند و بازارهای جدیدی برای محصولات مشتق از نفت و گاز فراهم نماید. با این رویکرد، ایران می‌تواند از نوسانات قیمت جهانی نفت نیز کمتر آسیب دیده و از صنایع پایین‌دستی برای ایجاد ثبات اقتصادی بهره‌برداری کند.
۵- اصلاح ساختارهای مدیریتی و کاهش بوروکراسی
یکی از مهم‌ترین موانع پیش‌روی توسعه صنعت نفت ایران، ساختارهای پیچیده مدیریتی و بوروکراسی است. اصلاح این ساختارها و کاهش موانع اداری و قانونی می‌تواند به تسریع در اجرای پروژه‌ها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند. با ساده‌سازی فرآیندهای اداری، افزایش شفافیت و تسهیل در همکاری با شرکت‌های بین‌المللی، می‌توان به میزان سرعت توسعه این صنعت کمک کرد.
۶- استفاده از صندوق توسعه ملی
یکی از میان‌برهای ممکن برای توسعه صنعت نفت، استفاده بهینه از منابع صندوق توسعه ملی است. این صندوق می‌تواند سرمایه لازم برای اجرای پروژه‌های استراتژیک و بزرگ نفتی را فراهم کند. تخصیص منابع صندوق توسعه ملی به پروژه‌های کلیدی نفت و گاز نه‌تنها به رشد سریع این صنعت کمک می‌کند، بلکه به بهبود زیرساخت‌های انرژی کشور نیز منجر می‌شود.
۷- بهبود فضای کسب‌وکار و امنیت سرمایه‌گذاری
ایجاد یک محیط کسب‌وکار پایدار و جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند کلید جذب سرمایه‌های خارجی باشد. کاهش ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، ارائه تضمین‌های حقوقی و امنیتی به سرمایه‌گذاران، و تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری، می‌تواند راهی مؤثر برای تسریع توسعه صنعت نفت و بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود باشد.
۸- افزایش تولید گاز طبیعی و توسعه صادرات
با توجه به منابع عظیم گاز ایران، افزایش تولید گاز و توسعه صادرات LNG می تواند راهی سریع برای تنوع‌بخشی به درآمدهای نفتی کشور و تقویت صنعت انرژی باشد. صادرات LNG به کشورهای آسیایی و اروپایی می‌تواند یک میان‌بر مؤثر برای ورود به بازارهای جدید و افزایش درآمدهای ارزی باشد.
نتیجه‌گیری:
مطلوب‌ترین و ممکن‌ترین راه میان‌بر برای توسعه صنعت نفت ایران، ترکیبی از جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به‌کارگیری فناوری‌های نوین، دیپلماسی انرژی فعال، اصلاح ساختارهای مدیریتی و توسعه صنایع پایین‌دستی است. این رویکردها می‌توانند به‌سرعت صنعت نفت ایران را در مسیر پیشرفت قرار داده و ضمن افزایش بهره‌وری و درآمدها، جایگاه ایران را در بازار جهانی انرژی تقویت کنند.
