آزاده ابوطالبی، قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان است که نه‌تنها به‌عنوان یک کالای مصرفی، بلکه به‌عنوان شاخصی از تغییرات اقتصادی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. از کافی‌شاپ‌های لوکس تا فنجان‌های ساده‌ای که در خانه‌ها دم می‌شوند، تغییرات در قیمت و میزان مصرف قهوه می‌تواند بازتابی از شرایط اقتصادی یک کشور باشد. اما چه رابطه‌ای میان بحران‌های اقتصادی و الگوی مصرف قهوه وجود دارد؟ آیا دوران رکود باعث کاهش مصرف قهوه می‌شود یا این نوشیدنی به پناهگاهی برای مردم در زمان‌های سخت تبدیل می‌شود؟
قهوه و اقتصاد؛ پیوندی تاریخی
قهوه از گذشته‌های دور، نه‌تنها کالایی مصرفی بلکه بخشی از فرهنگ اقتصادی جوامع بوده است. بازرگانان اروپایی قرن‌ها پیش تجارت قهوه را به یکی از پرسودترین بازارهای جهانی تبدیل کردند. امروزه، این نوشیدنی همچنان صنعتی چند میلیارد دلاری است که مستقیماً تحت تأثیر نوسانات اقتصادی قرار دارد. نگاهی به رکودهای اقتصادی گذشته نشان می‌دهد که میزان مصرف قهوه بسته به شدت بحران، تغییرات قابل توجهی داشته است.
چگونه بحران‌های اقتصادی میزان مصرف قهوه را تغییر می‌دهند؟
- افزایش مصرف در خانه و کاهش خرید از کافی‌شاپ‌ها در دوران رکود اقتصادی، مردم به دنبال راه‌هایی برای کاهش هزینه‌های اضافی هستند. کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای مانند استارباکس در چنین شرایطی کاهش فروش را تجربه می‌کنند، درحالی‌که خرید قهوه برای مصرف در خانه افزایش می‌یابد. مردم همچنان به قهوه نیاز دارند، اما روش مصرف خود را تغییر می‌دهند.
- افزایش تمایل به برندهای ارزان‌تر در شرایط اقتصادی سخت، مشتریان به جای خرید برندهای گران‌قیمت، به برندهای ارزان‌تر روی می‌آورند. این تغییر در الگوی خرید، بازار قهوه را متحول می‌کند و رقابت بین تولیدکنندگان افزایش می‌یابد.
- رشد صنعت قهوه فوری و جایگزین‌های ارزان‌تر در دوران رکود، فروش قهوه‌های فوری افزایش می‌یابد، زیرا ارزان‌تر و در دسترس‌تر هستند. برندهایی که قهوه فوری با قیمت مناسب ارائه می‌دهند، در این دوران شاهد رشد بیشتری خواهند بود.
- کاهش مصرف کلی در شرایط بحران‌های شدید اگر بحران اقتصادی بسیار شدید باشد، مردم مجبور به کاهش هزینه‌های غیرضروری خواهند شد و مصرف قهوه نیز کاهش می‌یابد. در کشورهایی که بحران‌های مالی عمیق‌تر هستند، ممکن است بازار قهوه دچار رکود موقتی شود.
- افزایش مصرف به‌عنوان یک آرام‌بخش روانی در برخی موارد، مصرف قهوه حتی در دوران بحران افزایش می‌یابد. استرس اقتصادی می‌تواند باعث شود مردم بیشتر به نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه پناه ببرند تا با اضطراب‌های روزمره مقابله کنند.
نمونه‌های واقعی از تأثیر بحران‌های اقتصادی بر بازار قهوه
- بحران مالی ۲۰۰۸: در پی رکود اقتصادی ۲۰۰۸، فروش کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای کاهش یافت، اما فروش قهوه‌های ارزان‌تر و محصولات قهوه فوری افزایش یافت.
- دوران همه‌گیری کرونا: در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، تعطیلی کافی‌شاپ‌ها موجب افزایش مصرف قهوه در خانه شد و فروش دستگاه‌های قهوه‌ساز خانگی به طرز چشمگیری بالا رفت.
- تورم جهانی ۲۰۲۲: افزایش قیمت مواد اولیه و تورم جهانی موجب شد بسیاری از برندهای قهوه قیمت‌های خود را افزایش دهند، که این موضوع تغییرات بزرگی در الگوی مصرف ایجاد کرد.
اقتصاد تولیدکنندگان قهوه در بحران‌های اقتصادی
تأثیر بحران اقتصادی تنها به مصرف‌کنندگان محدود نمی‌شود. کشورهای تولیدکننده قهوه، مانند برزیل، ویتنام و کلمبیا، نیز از نوسانات اقتصادی تأثیر می‌پذیرند. کاهش تقاضا از سوی کشورهای واردکننده می‌تواند باعث کاهش قیمت جهانی قهوه شود و درآمد کشاورزان را تحت تأثیر قرار دهد. در مقابل، اگر ارزش دلار کاهش یابد، صادرات قهوه برای تولیدکنندگان سودآورتر خواهد شد.
آینده قهوه در نوسانات اقتصادی
با توجه به روندهای اخیر، بازار قهوه همچنان در برابر بحران‌های اقتصادی مقاوم است، اما تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان می‌تواند جهت‌گیری این صنعت را تغییر دهد. افزایش نوآوری در صنعت قهوه، از جمله تولید قهوه‌های جایگزین و روش‌های پایدارتر کشت، می‌تواند به پایداری این بازار در برابر شوک‌های اقتصادی کمک کند
