آزاده ابوطالبی ، در بسیاری از جوامع، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، مفهومی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد که نه‌تنها بر مبنای اصول مالی، بلکه بر پایه روابط اجتماعی و اعتماد شکل گرفته است. این صندوق‌ها که به‌صورت غیررسمی در میان خانواده‌ها، دوستان یا محله‌ها شکل می‌گیرند، نقشی کلیدی در تأمین مالی خرد، مدیریت منابع، و حتی کاهش فقر بازی می‌کنند. صندوق‌های خانگی و فامیلی نه‌تنها ابزاری برای جمع‌آوری و مدیریت پول هستند، بلکه نمادی از همبستگی اجتماعی محسوب می‌شوند.
در ساختار این صندوق‌ها، اعضا با توافقی جمعی اقدام به جمع‌آوری مبالغی معین در بازه‌های زمانی مشخص می‌کنند. این مبالغ به صورت گردشی به اعضا اختصاص می‌یابد یا در برخی موارد برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک به کار گرفته می‌شود. یکی از جذابیت‌های این نوع صندوق‌ها در مقایسه با نهادهای رسمی مالی، سادگی و انعطاف‌پذیری آن‌ها است. در این صندوق‌ها خبری از بوروکراسی پیچیده، وثیقه‌گذاری یا نرخ بهره نیست؛ اعتماد، تنها عنصر کلیدی است که به بقای این نظام کمک می‌کند.
مزایای صندوق‌های خانگی و فامیلی تنها به تأمین مالی محدود نمی‌شود. این صندوق‌ها می‌توانند بستری برای آموزش مالی اعضای خود باشند. بسیاری از شرکت‌کنندگان با مشارکت در این صندوق‌ها، مدیریت بودجه شخصی، برنامه‌ریزی مالی و حتی مفاهیمی مانند پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را یاد می‌گیرند. علاوه بر این، برای خانواده‌ها و گروه‌های دوستانه، این صندوق‌ها بهانه‌ای برای حفظ ارتباطات و تقویت روابط انسانی به شمار می‌روند.
اما آیا این صندوق‌ها می‌توانند جایگزین نظام‌های رسمی مالی شوند؟ در بسیاری از موارد، این سیستم‌های غیررسمی به دلیل مقیاس محدود و وابستگی به اعتماد درون‌گروهی، نمی‌توانند به عنوان یک ابزار جامع مالی عمل کنند. برای مثال، در شرایط بحرانی که یکی از اعضا از بازپرداخت سهم خود ناتوان باشد، عملکرد صندوق به خطر می‌افتد. همچنین، امکان سوءاستفاده از اعتماد جمعی نیز وجود دارد، به‌ویژه در گروه‌هایی که کنترل یا قوانین شفافی برای عملکرد صندوق تعریف نشده است.
در کشورهای توسعه‌یافته، نمونه‌های مشابه این صندوق‌ها به شکل سیستماتیک‌تر و با استفاده از فناوری ظهور کرده‌اند. پلتفرم‌های مالی جمعی (crowdfunding) و اپلیکیشن‌های مالی اجتماعی، شکل مدرن‌تر این صندوق‌ها هستند که با ایجاد ساختاری شفاف و دیجیتال، امکان جمع‌آوری سرمایه و مدیریت منابع را بهبود بخشیده‌اند. این ابزارها نشان می‌دهند که چگونه مفاهیم سنتی می‌توانند با فناوری مدرن ترکیب شوند و به راه‌حلی کارآمدتر تبدیل گردند.
در ایران، صندوق‌های خانگی و فامیلی به عنوان یکی از راه‌حل‌های رایج برای مدیریت بحران‌های مالی و حتی سرمایه‌گذاری‌های خرد شناخته می‌شوند. از دهه‌ها پیش، خانواده‌ها در بسیاری از مناطق کشور از این روش برای تأمین هزینه‌های ازدواج، خرید خانه یا حتی راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک استفاده کرده‌اند. این الگو هنوز هم به‌ویژه در مناطق روستایی یا جوامعی که به نظام بانکی دسترسی محدودی دارند، محبوبیت خود را حفظ کرده است.
در نهایت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خانگی و فامیلی را می‌توان ترکیبی از سنت‌های مالی و اجتماعی دانست. این ساختارها علاوه بر نقش اقتصادی، نشان‌دهنده همبستگی و اعتماد انسانی هستند؛ ویژگی‌هایی که شاید در نظام‌های رسمی مالی کمرنگ‌تر شده‌اند. با این حال، برای بهبود کارایی و کاهش ریسک‌های احتمالی، ایجاد قوانین شفاف، آموزش مالی و حتی استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند راه‌حلی مؤثر باشد.
