محمد حاجی مومنی ، تعطیلات همیشه مفهومی جذاب و آرامش‌بخش بوده است؛ روزهایی که در آن از شلوغی کار فاصله می‌گیریم و فرصتی برای استراحت پیدا می‌کنیم. اما در پس این روزهای آرام، پرسشی بزرگ وجود دارد: آیا تعطیلات طولانی‌مدت، به اقتصاد کشورها آسیب می‌زند؟ یا شاید هم خلاف آن، این استراحت‌ها انرژی لازم برای افزایش بهره‌وری را فراهم می‌آورند؟ اقتصاددانان و کارشناسان مختلف نظرات متفاوتی درباره این موضوع دارند، اما آمارها و داده‌های جهانی، حقایق جالب و گاه متناقضی را بازگو می‌کنند.
تعطیلات طولانی؛ بهشت کارمندان یا کابوس اقتصاد؟
در کشورهایی مانند ایران، تعطیلات رسمی زیادی در تقویم وجود دارد. برخی تعطیلات ناشی از مناسبت‌های مذهبی، برخی دیگر تقویمی یا حتی اعلام تعطیلی‌های ناگهانی هستند. این تعطیلات برای بسیاری از افراد فرصتی برای استراحت و دور شدن از دغدغه‌های شغلی است، اما تأثیر آن‌ها بر اقتصاد کشورها در بلندمدت نگران‌کننده می‌شود.
طبق گزارش بانک جهانی، کشورهایی که تعطیلات بیشتری دارند، معمولاً با چالش‌هایی مانند کاهش ساعات کاری مفید و رکود تولید مواجه می‌شوند. در مقابل، کشورهایی که تعداد روزهای کاری بیشتری دارند مانند ژاپن، کره جنوبی و آلمان، بهره‌وری اقتصادی بالاتری را ثبت کرده‌اند.
برای مثال، ژاپن با کمتر از ۱۰ روز تعطیلی رسمی در سال، یکی از بالاترین شاخص‌های تولید ناخالص داخلی (GDP) را در جهان دارد. در مقابل، کشورهای خاورمیانه و برخی کشورهای اروپای جنوبی که روزهای تعطیل زیادی در تقویم خود دارند، معمولاً با نرخ رشد اقتصادی کندتری روبه‌رو هستند.
بهره‌وری و تعطیلات؛ یک رابطه پیچیده
تعطیلات طولانی به‌طور مستقیم بر بهره‌وری تأثیر می‌گذارد. زمانی که تعداد روزهای کاری کاهش می‌یابد، فرصت برای تولید کالا و ارائه خدمات کمتر می‌شود. این کاهش، به‌ویژه در صنایع وابسته به نیروی کار انسانی مانند تولید و خدمات عمومی، نمود بیشتری دارد. برای مثال، طبق آمار اتاق بازرگانی ایران، تعطیلات نوروزی و تعطیلات میان‌هفته در سال‌های اخیر به تعطیلی حدود ۲۰ درصد از ظرفیت تولید کشور منجر شده است.
تعطیلات طولانی همچنین می‌تواند به کاهش انگیزه نیروی کار منجر شود. برخی از کارمندان پس از بازگشت از تعطیلات طولانی، برای مدتی درگیر “سندروم بازگشت به کار” می‌شوند؛ حالتی که در آن بهره‌وری پایین می‌آید و تمرکز بر وظایف دشوار می‌شود.
بااین‌حال، تمام واقعیت‌ها منفی نیستند. کارشناسان معتقدند که تعطیلات، اگر به‌درستی مدیریت شوند، به بازسازی نیروی کار و کاهش استرس کمک می‌کنند. کشورهایی مانند فرانسه که تعطیلات تابستانی طولانی دارند، سیستم‌های کاری خود را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که این وقفه‌ها خللی در رشد اقتصادی وارد نمی‌کنند. در این کشورها، ساعات کاری مؤثرتر و بهره‌وری بالاتری در زمان فعالیت دیده می‌شود.
تأثیر تعطیلات بر صنایع کلیدی
تعطیلات، برای برخی صنایع تهدید و برای برخی دیگر فرصت است. صنعت گردشگری یکی از بزرگ‌ترین برندگان تعطیلات طولانی‌مدت به شمار می‌رود. در سال ۲۰۲۲، طبق گزارش سازمان جهانی گردشگری، تعطیلات طولانی باعث افزایش ۳۴ درصدی درآمد گردشگری داخلی در کشورهای جنوب شرقی آسیا شد.
اما در مقابل، صنایع تولیدی و خدماتی اغلب با ضرر مواجه می‌شوند. برای مثال، در ایران، هر روز تعطیلی اضافه، حدود ۲ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور ضربه می‌زند. این رقم شامل توقف تولید در کارخانه‌ها، تعطیلی سیستم‌های حمل‌ونقل و کاهش فعالیت‌های تجاری است.
تعطیلات زیاد؛ مقایسه جهانی
بر اساس مطالعات سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، کشورهای پرتعطیلی مانند ایتالیا و یونان با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. یونان با داشتن ۳۰ روز تعطیل رسمی در سال، یکی از بالاترین نرخ‌های بیکاری در اروپا را ثبت کرده است.
در مقابل، کشورهایی مانند آلمان با ۱۰ روز تعطیل رسمی و ساعات کاری منظم، توانسته‌اند بهره‌وری بالاتری داشته باشند و جزو قدرتمندترین اقتصادهای جهان باقی بمانند.
آیا تعطیلات زیاد قابل مدیریت هستند؟
تعطیلات، لزوماً عامل تخریب بهره‌وری اقتصادی نیستند. اگر کشورها بتوانند این روزها را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که در کنار استراحت، بازده کاری و انگیزه نیروی کار افزایش یابد، تأثیرات مثبت آن از منفی‌ها پیشی می‌گیرد.
برای مثال، در کشورهای پیشرفته، تعطیلات با برنامه‌ریزی دقیق انجام می‌شود. بسیاری از کارمندان موظفند وظایف خود را پیش از آغاز تعطیلات به اتمام برسانند یا در طول سال از ساعات کاری مؤثرتر استفاده کنند.
