مهدی خاکی فیروز ، تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی طی سال‌های اخیر، اثرات گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف اقتصادی ایران گذاشته است. یکی از بخش‌های کلیدی که به شدت از این تحریم‌ها آسیب دیده، صنعت هوانوردی است. حذف آموزش‌های یاتا (IATA) در ایران، شرایطی را به وجود آورده که آموزش‌های تخصصی مورد نیاز کادر پروازی، تیم‌های تعمیرات و برج‌های مراقبت به شدت محدود شده است. این مسئله نه تنها بر هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های هواپیمایی داخلی اثرگذار است، بلکه خروج نیروی انسانی ماهر به کشورهای خارجی را نیز تشدید کرده است. در ادامه به بررسی این بحران و پیامدهای آن می‌پردازیم.
1. حذف آموزش‌های یاتا؛ یک مشکل بزرگ
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که تحریم‌ها برای صنعت هوانوردی ایران ایجاد کرده، حذف آموزش‌های رسمی یاتا در داخل کشور است. این آموزش‌ها که شامل دوره‌های فنی، تعمیرات هواپیما، خدمات برج مراقبت و آموزش‌های کادر پروازی می‌شود، استانداردهای جهانی را به شرکت‌کنندگان ارائه می‌دهد. با قطع این آموزش‌ها در داخل کشور، افراد مجبورند برای گذراندن دوره‌های مورد نیاز، به کشورهای همسایه مانند ترکیه، امارات یا قطر مراجعه کنند. این مساله به طرز چشمگیری هزینه‌های آموزش را افزایش داده است.
2. افزایش هزینه‌های آموزش و اقامت
برای آموزش‌های تعمیرات هواپیما که پیش از این در ایران با هزینه‌ای حدود ۴۰۰ میلیون تومان برگزار می‌شد، اکنون افراد باید حدود ۴۰ هزار دلار برای ثبت‌نام در دوره‌ها و حدود ۴۰ هزار دلار دیگر برای هزینه‌های رفت و آمد و اقامت در کشورهای دیگر بپردازند. این افزایش هزینه‌ها فشار بزرگی بر شرکت‌های هواپیمایی وارد کرده است که خود تحت تأثیر تحریم‌ها با مشکلات اقتصادی زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. عدم امکان دسترسی به دوره‌های آموزشی استاندارد در داخل کشور و هزینه‌های بالای آموزش‌های بین‌المللی، بهره‌وری صنعت هوانوردی ایران را کاهش داده و امنیت پروازها را نیز تهدید می‌کند.
3. خروج نیروهای متخصص از ایران
یکی از پیامدهای مهم این افزایش هزینه‌ها و نبود فرصت‌های آموزشی داخلی، خروج نیروهای متخصص از ایران است. پس از صرف هزینه‌های سنگین برای آموزش در کشورهای خارجی، بسیاری از افراد تمایلی به بازگشت و کار در شرکت‌های هواپیمایی داخلی ندارند. دستمزد پایین و شرایط کاری نامناسب در شرکت‌های ایرانی، افراد را ترغیب می‌کند تا پس از آموزش، به دنبال شغل در شرکت‌های اروپایی یا دیگر کشورهای منطقه باشند که دستمزدهای بسیار بهتری ارائه می‌دهند. این روند، موجب کاهش کیفیت و کمبود نیروی انسانی متخصص در صنعت هوانوردی ایران شده است.
4. تهدید آینده صنعت هوانوردی
عدم دسترسی به آموزش‌های تخصصی و خروج نیروهای ماهر، تهدیدی جدی برای آینده صنعت هوانوردی ایران محسوب می‌شود. در حالی که صنعت هوانوردی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی و حمل‌ونقل کشور باید با بالاترین استانداردهای ایمنی و کیفیت فعالیت کند، این چالش‌ها مانع بزرگی بر سر راه توسعه و پیشرفت آن ایجاد کرده است. ادامه این وضعیت می‌تواند به مشکلات فنی بیشتر، افزایش خطرات ایمنی و حتی کاهش اعتماد عمومی به خطوط هوایی داخلی منجر شود.
5. راهکارهای ممکن
برای حل این بحران، نیاز به تلاش‌های هماهنگ از سوی دولت، صنعت هوانوردی و جوامع بین‌المللی وجود دارد. افزایش همکاری با کشورهای همسایه برای ایجاد مراکز آموزشی مشترک، حمایت از برنامه‌های داخلی آموزش، و ایجاد مشوق‌های مالی برای نگه داشتن نیروهای متخصص در داخل کشور می‌تواند از جمله راهکارهای موثر باشد. همچنین، افزایش دستمزدها و بهبود شرایط کاری در شرکت‌های هواپیمایی داخلی می‌تواند از مهاجرت نیروهای متخصص به کشورهای خارجی جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
تحریم‌ها به عنوان یکی از عوامل اصلی بحران در صنعت هوانوردی ایران، با حذف آموزش‌های یاتا و افزایش هزینه‌های آموزش و اقامت در کشورهای دیگر، بر بهره‌وری و امنیت این صنعت اثرات منفی بسیاری گذاشته است. با خروج نیروهای متخصص و کاهش کیفیت خدمات، صنعت هوانوردی ایران با چالش‌های جدی روبروست. برای مقابله با این وضعیت، اصلاحات فوری و همکاری‌های بین‌المللی ضروری به نظر می‌رسد تا بتوان کیفیت و ایمنی پروازها را در سطح استانداردهای جهانی حفظ کرد.
