حمید بهشتی ، در چند سال گذشته، قیمت کاکائو که در دل صنایع شکلات‌سازی، شیرینی‌پزی و سایر محصولات غذایی نقش کلیدی ایفا می‌کند، افزایش چشمگیری داشته است. این افزایش قیمت نه‌تنها بر تولیدکنندگان تأثیر گذاشته، بلکه مصرف‌کنندگان در سرتاسر جهان نیز آن را به چشم می‌بینند. اما چرا این روند رخ داده است؟ دلایل متعددی از جمله تغییرات اقلیمی، نوسانات بازار جهانی و چالش‌های مرتبط با زنجیره تأمین وجود دارند که باعث افزایش قیمت این ماده خام حیاتی شده‌اند.
1. تغییرات اقلیمی و تولید محدود
یکی از عوامل اصلی در افزایش قیمت کاکائو، تأثیرات تغییرات اقلیمی بر مزارع تولید کاکائو است. تغییرات آب‌وهوا به‌ویژه در مناطق اصلی تولید کاکائو نظیر غرب آفریقا (کشورهایی مانند ساحل عاج و غنا) تأثیر منفی گذاشته است. بارش‌های غیرمنتظره، خشکسالی‌های شدید و تغییرات دمایی باعث کاهش برداشت محصول و کاهش کیفیت کاکائو در برخی از مناطق شده‌اند.
طبق گزارش FAO (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد)، تولید جهانی کاکائو در سال 2023 نسبت به سال 2022، در برخی مناطق عمده تولید، تا 10% کاهش پیدا کرده است. این کاهش تولید باعث محدود شدن عرضه کاکائو و در نتیجه افزایش قیمت آن در بازار جهانی شده است.
2. مشکلات در زنجیره تأمین و حمل‌ونقل
زنجیره تأمین کاکائو نیز با مشکلاتی روبه‌رو است. به‌ویژه در سال‌های اخیر، بحران‌های جهانی نظیر پاندمی COVID-19 و اختلالات حمل‌ونقل به دلیل مشکلات در بندرها و افزایش هزینه‌های سوخت، تأثیر زیادی بر تجارت کاکائو گذاشته است. این مشکلات باعث تأخیر در تحویل کالاها، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و کمبود عرضه در بازار جهانی شده است.
در کنار این، نرخ ارزهای جهانی و نوسانات اقتصادی در کشورهای تولیدکننده نیز به تشدید مشکلات افزوده است. برای مثال، تغییرات در ارزش ارزهای ملی در کشورهای تولیدکننده مانند ساحل عاج و غنا بر قیمت کاکائو تأثیر گذاشته است، به‌ویژه وقتی که قیمت‌ها به دلار آمریکا محاسبه می‌شود.
3. تقاضای رو به رشد برای کاکائو
افزایش تقاضا برای محصولات شکلاتی در سطح جهانی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هند، باعث فشار مضاعف بر بازار کاکائو شده است. بر اساس آمار ICCO (شورای بین‌المللی کاکائو)، تقاضای جهانی برای کاکائو در دهه اخیر به طور متوسط سالانه 3% افزایش یافته است. با توجه به رشد جمعیت و تغییرات در عادات مصرف در این کشورها، تقاضا برای شکلات و محصولات حاوی کاکائو همچنان در حال افزایش است.
4. سیاست‌های تجاری و قیمت‌گذاری
سیاست‌های تجاری و تعرفه‌ها نیز بر قیمت کاکائو تأثیرگذار بوده‌اند. برخی کشورها برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی و به منظور افزایش قیمت‌ها، سیاست‌هایی را در پیش گرفته‌اند که موجب کاهش صادرات یا افزایش قیمت کاکائو در بازارهای جهانی شده است. به عنوان مثال، در سال 2021، غنا و ساحل عاج توافق کردند که تولیدکنندگان کاکائو در این کشورها باید حداقل قیمت برای هر تن کاکائو را به حدود 2,600 دلار برسانند، که این سیاست به افزایش قیمت در بازار جهانی کمک کرده است.
5. افزایش هزینه‌های تولید و نیروی کار
افزایش هزینه‌های نیروی کار و مواد اولیه در کشورهای تولیدکننده کاکائو نیز تأثیر زیادی بر قیمت‌ها گذاشته است. در بسیاری از کشورهای تولیدکننده، کارگران و کشاورزان با مشکلاتی نظیر دستمزدهای پایین، عدم دسترسی به آموزش و فناوری‌های جدید، و هزینه‌های بالای تولید مواجه هستند. به همین دلیل، تولید کاکائو برای کشاورزان کمتر سودآور شده و برخی از آن‌ها حتی از کشت این محصول صرف‌نظر کرده‌اند.
6. تحلیل آمار و روند قیمت کاکائو
آمارها نشان می‌دهند که قیمت جهانی کاکائو در سال‌های اخیر روندی صعودی داشته است. قیمت یک تن کاکائو از حدود 1,500 دلار در سال 2015 به بیش از 2,500 دلار در سال 2023 رسیده است. در برخی از بازارهای جهانی مانند بورس نیویورک (ICE Futures), قیمت کاکائو در سال 2023 به بالاترین سطح خود در یک دهه گذشته رسید.
حرف آخر
در مجموع، افزایش قیمت کاکائو در سال‌های اخیر نتیجه چندین عامل پیچیده است که به‌طور هم‌زمان بر بازار جهانی تأثیر گذاشته‌اند. تغییرات اقلیمی، مشکلات در زنجیره تأمین، تقاضای روبه‌افزایش، سیاست‌های تجاری و افزایش هزینه‌های تولید همگی عواملی هستند که باعث شده‌اند قیمت کاکائو از سال‌های گذشته به شدت افزایش یابد. این افزایش قیمت نه تنها بر کشاورزان و تولیدکنندگان تأثیر گذاشته، بلکه مصرف‌کنندگان نهایی نیز هزینه‌های بالاتری را برای محصولات حاوی کاکائو پرداخت می‌کنند.
