بحران غذا در آفریقا؛ زنجیره‌ای از تنش‌ها و وابستگی‌ها
جنگ اوکراین و زنجیره‌ای از بحران‌ها برای قاره سیاه
به گزارش عددآنلاین، بحران غذایی در آفریقا یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین مسائل جهان معاصر است که با جنگ اوکراین ابعاد تازه‌ای به خود گرفته است. قطع صادرات غلات از اوکراین، که یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان جهانی گندم و ذرت است، امنیت غذایی میلیون‌ها نفر در قاره آفریقا را به خطر انداخته است. این یادداشت به بررسی ابعاد این بحران و پیامدهای آن برای آفریقا می‌پردازد.
اوکراین؛ قلب زنجیره تأمین غلات جهان
اوکراین به دلیل خاک حاصلخیز و اقلیم مناسب، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گندم، ذرت و دانه‌های روغنی در جهان است. پیش از جنگ، این کشور سهم قابل‌توجهی در صادرات غلات به کشورهای آفریقایی داشت. کشورهای شمال و شرق آفریقا، مانند مصر، سودان و اتیوپی، به‌شدت به واردات گندم اوکراین وابسته بودند. این وابستگی باعث شد تا با آغاز جنگ و توقف صادرات، این کشورها به‌سرعت با بحران مواجه شوند.
از طرف دیگر، روسیه نیز یکی از تأمین‌کنندگان اصلی غلات است. اما تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه و موانع لجستیکی ناشی از جنگ، عرضه جهانی غلات را بیش از پیش محدود کرد.
تأثیر جنگ بر زنجیره تأمین غذایی آفریقا
قطع صادرات غلات از اوکراین نه‌تنها باعث افزایش قیمت مواد غذایی شد، بلکه زنجیره تأمین غذا در آفریقا را نیز مختل کرد. آفریقا، که بیش از ۴۰ درصد گندم مصرفی خود را از اوکراین و روسیه وارد می‌کرد، به‌ناگهان با کمبود شدید مواجه شد. این کمبود به‌ویژه در کشورهای فقیرتر، که درآمد سرانه پایین‌تری دارند، به بحران انسانی تبدیل شد.
گرانی مواد غذایی، به‌ویژه نان و غلات، باعث افزایش نرخ فقر و سوءتغذیه در بسیاری از مناطق آفریقا شده است. به‌عنوان مثال، در کشورهای ساحلی غرب آفریقا، نرخ سوءتغذیه به دلیل کمبود مواد اولیه برای تهیه غذا افزایش یافته است.
خشکسالی و تغییرات اقلیمی؛ بحران در بحران
اما جنگ اوکراین تنها عامل بحران غذایی در آفریقا نیست. این قاره سال‌هاست که با مشکلاتی نظیر خشکسالی‌های شدید، کاهش بارندگی و تغییرات اقلیمی دست‌وپنجه نرم می‌کند. ترکیب این عوامل با قطع واردات غلات، شرایطی را به وجود آورده که کارشناسان از آن به‌عنوان “بحران در بحران” یاد می‌کنند.
در مناطقی مانند شاخ آفریقا، که از جمله مناطق مستعد خشکسالی در جهان است، قطع صادرات غلات، امنیت غذایی را به نقطه‌ای بحرانی رسانده است. میلیون‌ها نفر در این مناطق به کمک‌های بین‌المللی وابسته هستند، اما این کمک‌ها نیز به دلیل محدودیت‌های لجستیکی ناشی از جنگ، به‌سختی تأمین می‌شود.
تلاش‌های جهانی برای رفع بحران
در واکنش به این بحران، سازمان‌های بین‌المللی مانند برنامه جهانی غذا (WFP) و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) تلاش‌های گسترده‌ای برای تأمین مواد غذایی در آفریقا آغاز کرده‌اند. همچنین، توافق‌نامه‌هایی بین روسیه، اوکراین و سازمان ملل برای بازگشایی کریدورهای صادرات غلات از بنادر اوکراین امضا شد که تا حدودی توانست تأثیر مثبت داشته باشد.
بااین‌حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که این اقدامات تنها راه‌حل‌های موقت هستند و حل پایدار این بحران نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در کشاورزی و زیرساخت‌های غذایی آفریقاست.
آیا آفریقا می‌تواند وابستگی خود را کاهش دهد؟
یکی از راه‌حل‌های ارائه‌شده برای این بحران، کاهش وابستگی آفریقا به واردات غلات از خارج است. توسعه کشاورزی داخلی، بهره‌برداری بهتر از منابع آبی و استفاده از فناوری‌های نوین کشاورزی، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند در درازمدت به حل این معضل کمک کند.
اما اجرای این راه‌حل‌ها نیازمند منابع مالی و تکنولوژیکی است که بسیاری از کشورهای آفریقایی به‌تنهایی قادر به تأمین آن نیستند. اینجاست که همکاری‌های بین‌المللی و حمایت کشورهای توسعه‌یافته اهمیت پیدا می‌کند.
