بحران سالمندی در ایران؛ فشار مالی خانواده‌ها و نیاز به چاره‌اندیشی
به گزارش عددآنلاین، جمعیت ایران به‌تدریج در حال پیر شدن است و آمارها نشان می‌دهند که تا سال‌های آینده، درصد سالمندان در کشور به‌شدت افزایش می‌یابد. در این میان، مراقبت از سالمندان، به‌ویژه با توجه به افزایش هزینه‌های زندگی و درمان، به یکی از چالش‌های بزرگ اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها تبدیل شده است. خانواده‌ها درگیر تعادلی ظریف میان مسئولیت‌های عاطفی و فشارهای مالی هستند. هزینه‌های مربوط به درمان، نگهداری و حتی تامین مایحتاج روزانه سالمندان، بخش قابل‌توجهی از درآمد خانوار را به خود اختصاص می‌دهد و در مواردی به بحران‌های مالی منجر می‌شود.
رشد جمعیت سالمندان و چالش‌های مالی ناشی از آن
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در حال حاضر بیش از ۱۰ درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۱۴۲۰ به بیش از ۲۰ درصد برسد. این رشد سریع جمعیت سالمند، فشار زیادی را بر نظام اقتصادی و سلامت کشور و به‌طور مستقیم بر خانواده‌ها وارد کرده است.
مراقبت از سالمندان، به‌ویژه در خانواده‌هایی که یکی از والدین یا هر دو نیاز به نگهداری ویژه دارند، شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم می‌شود. هزینه‌های مستقیم مانند دارو، ویزیت پزشکان متخصص، تجهیزات پزشکی (مانند ویلچر، تشک‌های طبی و کپسول اکسیژن) و خدمات پرستاری در منزل است. برای مثال، در سال ۱۴۰۲ هزینه ماهانه استخدام یک پرستار برای مراقبت از سالمندان در خانه بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان متغیر بوده است که برای بسیاری از خانواده‌های ایرانی رقمی سنگین به شمار می‌رود.
هزینه‌های غیرمستقیم نیز شامل مواردی مانند زمان و انرژی اعضای خانواده برای مراقبت از سالمندان و کاهش فرصت‌های شغلی آن‌ها است. در بسیاری از موارد، به‌خصوص در خانواده‌های کم‌درآمد، یکی از اعضای خانواده مجبور می‌شود کار خود را رها کند یا به‌طور نیمه‌وقت مشغول به کار شود تا بتواند به مراقبت از والدین سالمند بپردازد. این تغییر در وضعیت اشتغال، به کاهش درآمد خانواده منجر می‌شود.
هزینه‌های درمانی؛ بار سنگین بر دوش خانواده‌ها
سالمندان به دلیل افزایش سن و ابتلا به بیماری‌های مزمن، نیاز بیشتری به مراقبت‌های پزشکی و درمان دارند. بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی و آلزایمر در میان سالمندان بسیار شایع است. طبق آمار وزارت بهداشت، بیش از ۷۰ درصد از سالمندان ایرانی حداقل به یک بیماری مزمن مبتلا هستند.
هزینه‌های درمان این بیماری‌ها، از آزمایش‌های دوره‌ای گرفته تا داروهای گران‌قیمت، فشار زیادی بر بودجه خانواده‌ها وارد می‌کند. برای مثال، هزینه داروهای مورد نیاز بیماران آلزایمر و پارکینسون که از بیماری‌های رایج در سالمندان هستند، ماهانه بین ۲ تا ۵ میلیون تومان تخمین زده می‌شود. همچنین، ویزیت پزشکان متخصص و هزینه‌های بستری در بیمارستان‌ها برای جراحی‌های مورد نیاز سالمندان، مانند تعویض مفصل یا درمان مشکلات قلبی، می‌تواند تا ده‌ها میلیون تومان هزینه داشته باشد.
مراکز نگهداری سالمندان؛ هزینه‌های سنگین و چالش‌های اخلاقی
برخی خانواده‌ها به دلیل مشغله‌های کاری یا نبود امکانات، مجبور می‌شوند والدین خود را به مراکز نگهداری سالمندان بسپارند. اما این انتخاب نیز با چالش‌های مالی بزرگی همراه است. هزینه ماهانه نگهداری سالمندان در مراکز خصوصی، بسته به کیفیت خدمات و امکانات، بین ۸ تا ۱۵ میلیون تومان متغیر است. این مبلغ برای خانواده‌هایی که با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بسیار سنگین و گاه غیرقابل پرداخت است.
علاوه بر هزینه مالی، سپردن سالمندان به مراکز نگهداری، چالش‌های روحی و اخلاقی نیز برای خانواده‌ها به همراه دارد. بسیاری از افراد این کار را خلاف وظایف اخلاقی و اجتماعی خود می‌دانند و ترجیح می‌دهند با وجود تمام مشکلات، شخصاً از والدین خود مراقبت کنند.
فشار اقتصادی و اثرات اجتماعی
بار مالی مراقبت از سالمندان، تأثیرات اجتماعی زیادی بر خانواده‌ها گذاشته است. در بسیاری از موارد، این هزینه‌ها به کاهش کیفیت زندگی دیگر اعضای خانواده منجر می‌شود. برای مثال، والدینی که بخش بزرگی از درآمد خود را صرف هزینه‌های درمان و مراقبت از والدین سالمند می‌کنند، ممکن است از تأمین نیازهای آموزشی یا رفاهی فرزندان خود باز بمانند.
همچنین، فشار مالی و زمانی ناشی از مراقبت از سالمندان می‌تواند به مشکلات روحی و روانی مانند اضطراب و افسردگی در میان اعضای خانواده منجر شود. این وضعیت در درازمدت به سلامت روانی و انسجام خانوادگی آسیب می‌زند.
راه‌حل‌های پایدار برای کاهش فشار مالی مراقبت از سالمندان
با توجه به روند سریع سالمندی در ایران، ضروری است که برنامه‌ریزی‌های جدی برای کاهش بار مالی مراقبت از سالمندان صورت گیرد. ایجاد بیمه‌های تکمیلی ویژه سالمندان، گسترش خدمات حمایتی دولتی، ارائه تسهیلات مالی به خانواده‌ها و افزایش کیفیت و دسترسی به مراکز نگهداری سالمندان، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند به کاهش این فشارها کمک کنند.
همچنین، سرمایه‌گذاری در خدمات پرستاری در منزل و آموزش اعضای خانواده برای مراقبت از سالمندان، می‌تواند به بهبود وضعیت مراقبت و کاهش هزینه‌ها منجر شود.
