به گزارش عددآنلاین ، بانک‌ها نقش کلیدی در اقتصاد هر کشوری دارند؛ اما وقتی این نقش از حمایت‌گری تولید به بنگاه‌داری تغییر می‌کند، مشکلاتی نظیر تورم، کاهش نقدینگی و رکود اقتصادی اجتناب‌ناپذیر می‌شود. در ایران، سال‌هاست که بانک‌ها به جای تسهیل تولید و اشتغال، به سرمایه‌گذاری مستقیم در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه املاک و مستغلات مشغول‌اند. این رویکرد نه‌تنها اقتصاد مولد را تضعیف کرده، بلکه مانعی جدی بر سر راه توسعه پایدار ایجاد کرده است.
در این گزارش، به بررسی این موضوع می‌پردازیم که چرا بانک‌ها باید از بنگاه‌داری فاصله گرفته و بر بنگاه‌سازی تمرکز کنند.
بخش اول: بنگاه‌داری بانک‌ها؛ عامل بازدارنده اقتصاد مولد
بانک‌ها به جای ایفای وظیفه اصلی خود یعنی تأمین مالی کسب‌وکارها و کارآفرینان، به سرمایه‌گذاری مستقیم در پروژه‌های کم‌بازده و حوزه‌هایی نظیر بازار املاک و مستغلات مشغول شده‌اند.
این رفتار، سرمایه‌های کلان اقتصادی را از چرخه تولید خارج و در نهایت باعث ایجاد مشکلاتی مانند تورم در بخش مسکن، کمبود نقدینگی در صنایع تولیدی و افزایش فاصله طبقاتی شده است.
تأثیرات منفی بنگاه‌داری بانک‌ها:
- انجماد نقدینگی: بخش بزرگی از نقدینگی کشور به‌جای گردش در فعالیت‌های تولیدی، در املاک و دارایی‌های راکد بانک‌ها حبس شده است.
- افزایش تورم: خریدهای گسترده بانک‌ها در بازار املاک و مستغلات، قیمت‌ها را به شکل غیرمنطقی بالا برده و دسترسی مردم به مسکن را دشوار کرده است.
- تضعیف بخش خصوصی: بانک‌ها با قدرت مالی فراوان خود به رقابت ناعادلانه با شرکت‌های خصوصی می‌پردازند و حتی بازارهای کوچک را از تولیدکنندگان می‌گیرند.
- کاهش اشتغال: سرمایه‌گذاری بانک‌ها در حوزه‌های غیربازده و راکد، به جای ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، وضعیت بیکاری را تشدید می‌کند.
مثال‌ها:
- ورود بانک‌ها به حوزه ساخت‌وساز، بدون هدف تولید مسکن برای اقشار کم‌درآمد.
- خرید زمین‌ها و املاک با سرمایه‌های کلان و احتکار آن‌ها برای سوددهی در آینده.
بخش دوم: بنگاه‌سازی؛ ضرورت تغییر در نقش بانک‌ها
بنگاه‌سازی، به معنای حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، ارائه تسهیلات به استارتاپ‌ها و ایجاد زیرساخت برای رشد اقتصادی است. بانک‌ها با تغییر رویکرد خود از بنگاه‌داری به بنگاه‌سازی، می‌توانند نقش اصلی خود را در هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید ایفا کنند و در عین حال سودآوری بلندمدتی نیز داشته باشند.
تعریف بنگاه‌سازی:
بنگاه‌سازی فرآیندی است که در آن بانک‌ها با ارائه تسهیلات مالی و مشاوره‌های اقتصادی، به توسعه کسب‌وکارها و کارآفرینی کمک می‌کنند. این فرآیند نه‌تنها اقتصاد را تقویت می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی و درآمدهای پایدار ایجاد می‌کند.
فواید بنگاه‌سازی:
- تقویت تولید ملی: سرمایه‌گذاری در صنایع کوچک و متوسط، باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی می‌شود.
- ایجاد اشتغال: بنگاه‌سازی به کارآفرینان فرصت می‌دهد تا ایده‌های خود را به واقعیت تبدیل کرده و شغل‌های جدید ایجاد کنند.
- جلوگیری از فرار سرمایه: بانک‌ها می‌توانند با حمایت از استارتاپ‌ها، از خروج سرمایه‌ها به خارج از کشور جلوگیری کنند.
- رشد فناوری: تمرکز بر شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری‌محور، کشور را به سمت پیشرفت علمی و تکنولوژیک سوق می‌دهد.
تجربه جهانی:
کشورهایی مانند آلمان و ژاپن با تأکید بر بنگاه‌سازی، موفق شده‌اند اقتصادهای قدرتمند و پایداری ایجاد کنند. بانک‌های این کشورها، به‌جای ورود مستقیم به بازارها، با تسهیل‌گری در فرایندهای اقتصادی، نقش مهمی در توسعه ملی ایفا کرده‌اند.
بخش سوم: چالش‌ها و موانع پیش رو
تغییر نقش بانک‌ها از بنگاه‌داری به بنگاه‌سازی با موانعی روبه‌رو است.
- ساختار سنتی بانک‌ها: بسیاری از بانک‌ها هنوز با رویکردهای سنتی اداره می‌شوند و زیرساخت لازم برای حرکت به سمت بنگاه‌سازی را ندارند.
- مقررات ناکارآمد: نبود قوانین و نظارت‌های کارآمد باعث شده بانک‌ها همچنان به سرمایه‌گذاری در حوزه‌های غیرمولد ادامه دهند.
- ریسک بالای بنگاه‌سازی: حمایت از کسب‌وکارهای نوپا و استارتاپ‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت پرریسک به نظر برسد.
- مقاومت در برابر تغییر: بسیاری از مدیران بانکی تمایلی به تغییر رویکرد خود ندارند و همچنان به سودآوری از روش‌های بنگاه‌داری متکی هستند.
بخش چهارم: راهکارها و پیشنهادها
برای حل این مشکل، باید برنامه‌ای جامع برای تغییر ساختار بانک‌ها تدوین شود:
1. اصلاح قوانین و مقررات:
- ایجاد محدودیت‌های قانونی برای ورود بانک‌ها به حوزه‌های غیرمولد مانند املاک و مستغلات.
- تعیین مشوق‌های مالیاتی برای بانک‌هایی که در حمایت از تولید و کارآفرینی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
2. ایجاد نهادهای نظارتی مستقل:
نظارت بر عملکرد بانک‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که از تخلفات و سوءاستفاده‌ها جلوگیری شود و بانک‌ها به مسیر مولدسازی هدایت شوند.
3. تغییر ساختار سازمانی بانک‌ها:
- ایجاد واحدهای تخصصی برای مدیریت ریسک در حوزه بنگاه‌سازی.
- آموزش مدیران بانکی درباره اقتصاد نوآور و نقش بانک‌ها در حمایت از کسب‌وکارها.
4. ترویج فرهنگ حمایت از کارآفرینی:
بانک‌ها می‌توانند با برگزاری رویدادها و کمپین‌های تبلیغاتی، فرهنگ کارآفرینی را در جامعه ترویج دهند.
حرف آخر
بانک‌ها باید از نقش بنگاه‌دار خارج شوند و به عنوان محرک اصلی اقتصاد، به سمت بنگاه‌سازی حرکت کنند. این تغییر، نه‌تنها به سود اقتصاد ملی است، بلکه باعث می‌شود بانک‌ها نیز به پایداری و سودآوری بلندمدت دست یابند.
زمان آن رسیده که بانک‌ها به جای رقابت با بخش خصوصی، نقش حمایتی خود را ایفا کنند و به مولدسازی اقتصاد کمک کنند.
