محمد حاجی مومنی ، فقر، این واقعیت تلخ که همچنان میلیاردها نفر در جهان را تحت تأثیر قرار داده، در عصر دیجیتال با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبه‌رو شده است. از یک سو، پیشرفت‌های فناوری در دهه‌های اخیر، ابزارهایی برای تغییر و بهبود زندگی افراد فراهم کرده و از سوی دیگر، شکاف دیجیتال میان کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، این مسئله را پیچیده‌تر ساخته است. اما آیا فناوری، با تمام قابلیت‌هایش، راهکاری مؤثر برای کاهش فقر جهانی و رفع شکاف اقتصادی است؟
فناوری و فرصت‌های نوین برای کاهش فقر
ظهور فناوری‌های نوین، به‌ویژه اینترنت، تلفن‌های هوشمند و سیستم‌های مالی دیجیتال، دریچه‌های تازه‌ای برای مبارزه با فقر باز کرده است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، مردم از طریق دسترسی به این فناوری‌ها، به خدمات مالی، آموزشی و بهداشتی که قبلاً دسترس‌ناپذیر بودند، نزدیک‌تر شده‌اند.
خدمات مالی دیجیتال، مانند کیف پول‌های الکترونیکی و بانکداری موبایلی، امکان انتقال سریع و کم‌هزینه پول را حتی در مناطق روستایی و دورافتاده فراهم کرده است. برای مثال، سرویس “M-Pesa” در کنیا، به میلیون‌ها نفر که دسترسی به بانک‌های سنتی نداشتند، امکان مدیریت پول و انجام تراکنش‌های مالی را داده است. این خدمات نه تنها زندگی روزمره را آسان‌تر کرده‌اند، بلکه فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری‌های خرد و ایجاد کسب‌وکارهای کوچک فراهم آورده‌اند.
از سوی دیگر، فناوری‌های آموزشی مانند دوره‌های آنلاین و دسترسی به منابع دیجیتال، به کودکان و بزرگسالان در مناطق فقیرنشین کمک کرده است تا مهارت‌های جدیدی بیاموزند و شانس خود را برای ورود به بازار کار افزایش دهند. پروژه‌هایی مانند “خان آکادمی” یا “Coursera” مثال‌هایی از استفاده موفق از فناوری برای افزایش دسترسی به آموزش هستند.
چالش‌های فناوری در مبارزه با فقر
با تمام مزایایی که فناوری دارد، چالش‌های بزرگی نیز در این مسیر وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، شکاف دیجیتال است. دسترسی به فناوری همچنان به‌شدت نابرابر است. در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته تقریباً همه افراد به اینترنت پرسرعت و دستگاه‌های هوشمند دسترسی دارند، در کشورهای فقیر و مناطق دورافتاده، حتی دسترسی به برق یا اینترنت پایه نیز به یک چالش تبدیل شده است.
این شکاف، نه تنها دسترسی به فرصت‌های فناوری را محدود می‌کند، بلکه نابرابری‌های اقتصادی را نیز تشدید می‌کند. کسانی که به فناوری دسترسی دارند، سریع‌تر از دیگران پیشرفت می‌کنند و این مسئله ممکن است فاصله میان طبقات مختلف را بیشتر کند.
مشکل دیگر، هزینه‌های بالای زیرساخت‌های دیجیتال در کشورهای فقیر است. ایجاد شبکه‌های اینترنت، ارائه دستگاه‌های هوشمند و آموزش استفاده از آن‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است. بسیاری از کشورها و جوامع فقیر، منابع مالی کافی برای انجام این سرمایه‌گذاری‌ها ندارند و این مسئله، بهره‌برداری از مزایای فناوری را محدود می‌کند.
نقش همکاری جهانی در کاهش فقر دیجیتال
حل مشکلات فقر در عصر دیجیتال، نیازمند همکاری‌های بین‌المللی و تلاش هماهنگ میان دولت‌ها، شرکت‌های فناوری و سازمان‌های غیرانتفاعی است. پروژه‌هایی مانند “استارلینک” که توسط شرکت اسپیس‌اکس اجرا می‌شود، تلاش می‌کنند اینترنت ماهواره‌ای را به مناطق دورافتاده جهان برسانند. این ابتکارها نشان می‌دهند که با همکاری جهانی، می‌توان شکاف دیجیتال را کاهش داد.
علاوه بر این، شرکت‌های فناوری باید مسئولیت اجتماعی خود را بپذیرند و بخشی از منابع خود را به توسعه زیرساخت‌های فناوری در مناطق فقیرنشین اختصاص دهند. برنامه‌هایی مانند ارائه دستگاه‌های ارزان‌قیمت یا آموزش مهارت‌های دیجیتال می‌توانند به توانمندسازی جوامع فقیر کمک کنند.
آیا فناوری به‌تنهایی کافی است؟
فناوری ابزار قدرتمندی برای کاهش فقر است، اما نمی‌تواند به‌تنهایی این مشکل پیچیده را حل کند. مشکلات ساختاری مانند نابرابری‌های اجتماعی، فساد و سوءمدیریت، مانع از بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های فناوری می‌شوند. برای کاهش فقر به شکلی پایدار، باید سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی مکملی نیز اجرا شود که بهبود زیرساخت‌ها، ارتقای آموزش و ایجاد اشتغال را در اولویت قرار دهند.
