به گزارش عددآنلاین، سریلانکا در سال‌های اخیر با بحرانی بی‌سابقه در بدهی‌های خارجی خود مواجه شده که منجر به سقوط اقتصادی، کمبود مواد غذایی و سوخت، اعتراضات گسترده و حتی تغییرات سیاسی شده است. این بحران نمونه‌ای هشداردهنده برای کشورهای در حال توسعه است که بدهی‌های خارجی سنگینی دارند. اما چه عواملی سریلانکا را به این نقطه رساند و سایر کشورها چه درس‌هایی از آن می‌توانند بگیرند؟
ریشه‌های بحران بدهی سریلانکا
بحران اقتصادی سریلانکا به دلایل متعددی شکل گرفت که برخی از آنها به سیاست‌های داخلی و برخی به عوامل خارجی مرتبط هستند.
۱. سیاست‌های مالی ناپایدار
دولت سریلانکا برای سال‌ها سیاست‌هایی را اجرا کرد که منجر به افزایش شدید بدهی خارجی شد. کاهش غیرمنطقی مالیات‌ها در سال ۲۰۱۹، کاهش درآمدهای دولتی و افزایش هزینه‌های عمومی، موجب کسری بودجه گسترده شد. در همین زمان، دولت برای تأمین مالی خود به وام‌های خارجی وابسته شد که ساختار بازپرداخت دشواری داشتند.
۲. وابستگی شدید به گردشگری و تأثیر کرونا
اقتصاد سریلانکا به شدت وابسته به گردشگری است، اما همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ این صنعت را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. کاهش ورود گردشگران، درآمد ارزی این کشور را کاهش داد و توانایی دولت در بازپرداخت بدهی‌ها را محدود کرد.
۳. سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد
یکی از تصمیمات بحث‌برانگیز دولت، اجرای سیاست کشاورزی ۱۰۰٪ ارگانیک در سال ۲۰۲۱ بود که منجر به کاهش شدید تولید مواد غذایی و وابستگی بیشتر به واردات شد. این سیاست، در کنار بحران ارزی، موجب افزایش قیمت مواد غذایی و فشار بیشتر بر شهروندان شد.
۴. بدهی‌های سنگین به چین و دیگر کشورها
سریلانکا میلیاردها دلار از چین و سایر کشورها وام گرفته بود که بخش عمده‌ای از آن صرف پروژه‌های زیربنایی پرهزینه و کم‌بازده شد. بندر هامبانتوتا، که با وام‌های چین ساخته شد، نمونه‌ای از پروژه‌هایی است که به دلیل درآمدزایی پایین، دولت را مجبور کرد آن را به چین واگذار کند.
پیامدهای بحران برای مردم و اقتصاد سریلانکا
– سقوط ارزش پول ملی و افزایش تورم
روپیه سریلانکا در برابر دلار سقوط آزاد داشت و این موضوع باعث شد که هزینه واردات کالاهای اساسی مانند غذا، سوخت و دارو به‌شدت افزایش یابد. این شرایط تورم بی‌سابقه‌ای ایجاد کرد که قدرت خرید مردم را کاهش داد.
– بحران انرژی و کمبود کالاهای اساسی
دولت، به دلیل کمبود ارز خارجی، توانایی خرید سوخت کافی را از دست داد و این مسئله باعث خاموشی‌های طولانی و بحران در حمل‌ونقل شد. همچنین، کمبود دارو و مواد غذایی، فشار سنگینی بر شهروندان تحمیل کرد.
– اعتراضات گسترده و تغییرات سیاسی
این بحران اقتصادی باعث شد که مردم به خیابان‌ها بیایند و علیه دولت اعتراض کنند. در نهایت، اعتراضات گسترده منجر به استعفای رئیس‌جمهور وقت، گوتابایا راجاپاکسا، و تغییر در ساختار دولت شد.
درس‌هایی برای دیگر کشورها
۱. مدیریت بدهی خارجی و خودکفایی اقتصادی
سریلانکا نشان داد که وابستگی بیش از حد به وام‌های خارجی و پروژه‌های زیرساختی پرهزینه، بدون برنامه بازپرداخت منطقی، می‌تواند به فاجعه ختم شود. کشورها باید در استقراض خارجی دقت بیشتری داشته باشند و منابع درآمدی پایدار ایجاد کنند.
۲. اهمیت تنوع‌بخشی به اقتصاد
اتکا به یک صنعت (مانند گردشگری در سریلانکا) می‌تواند در زمان بحران‌های جهانی، مانند پاندمی، اقتصاد کشور را به خطر بیندازد. کشورها باید تنوع اقتصادی را افزایش داده و از صنایع مختلف برای ایجاد ثبات اقتصادی استفاده کنند.
۳. نقش سیاست‌های مالیاتی و پولی در ثبات اقتصادی
سیاست‌های مالی و پولی غیرمنطقی، مانند کاهش ناگهانی مالیات بدون برنامه‌ریزی، می‌تواند تأثیرات مخربی بر اقتصاد داشته باشد. کشورها باید سیاست‌های اقتصادی مبتنی بر واقعیت‌های بازار و درآمدهای پایدار داشته باشند.
۴. کنترل تورم و حفظ ذخایر ارزی
کشورهایی که ذخایر ارزی پایینی دارند و به واردات وابسته هستند، در برابر بحران‌های اقتصادی آسیب‌پذیرترند. داشتن ذخایر ارزی قوی و کنترل هزینه‌های غیرضروری دولتی، می‌تواند از وقوع بحران‌های مشابه جلوگیری کند.
۵. شفافیت در هزینه‌کرد وام‌های خارجی
کشورها باید اطمینان حاصل کنند که وام‌های دریافتی در پروژه‌های مولد سرمایه‌گذاری شوند، نه در طرح‌هایی که بهره‌وری پایین دارند. همچنین، شفافیت در قراردادهای وام، به جلوگیری از فساد و مدیریت بهتر بدهی‌ها کمک می‌کند.
آینده اقتصاد سریلانکا؛ بازسازی یا سقوط بیشتر؟
با کمک وام‌های اضطراری صندوق بین‌المللی پول (IMF) و اصلاحات اقتصادی، سریلانکا در تلاش است تا اقتصاد خود را بازسازی کند. بااین‌حال، چالش‌های زیادی پیش روی این کشور است و موفقیت آن به اجرای سیاست‌های اقتصادی پایدار، مدیریت درست بدهی‌ها و بازگشت ثبات سیاسی بستگی دارد.
کشورهای در حال توسعه باید از بحران سریلانکا درس بگیرند و از اتخاذ سیاست‌هایی که ممکن است اقتصاد را به پرتگاه بدهی بکشاند، اجتناب کنند. در غیر این صورت، ممکن است آنها نیز با بحران‌هایی مشابه مواجه شوند.
