آیا تکنولوژی، قاتل مشاغل است؟
نگاهی به تأثیر پیشرفت‌های فناوری بر بیکاری جهانی
زهرا مهاجری ، در دنیای امروز، پیشرفت‌های سریع تکنولوژی نه تنها شکل زندگی انسان‌ها را تغییر داده بلکه به‌طور گسترده‌ای بر بازار کار جهانی تأثیر گذاشته است. بسیاری از صنایع از هوش مصنوعی، روباتیک، اینترنت اشیاء و سایر فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها بهره می‌برند. در حالی که این نوآوری‌ها به ارتقاء کیفیت زندگی و رشد اقتصادی کمک کرده‌اند، سؤالات مهمی درباره آینده کار و بیکاری جهانی مطرح شده است. آیا تکنولوژی باعث از بین رفتن مشاغل سنتی و افزایش بیکاری می‌شود یا فرصت‌های جدیدی را ایجاد خواهد کرد؟
براساس گزارش “موسسه مک‌کینزی”، انتظار می‌رود تا سال 2030 حدود 400 تا 800 میلیون شغل در سراسر جهان به دلیل خودکارسازی از بین برود. این گزارش همچنین اشاره می‌کند که 60 درصد از مشاغل امروزی تا حدی قابلیت خودکارسازی دارند. این ارقام نگران‌کننده هستند، به‌ویژه برای کارگران در صنایع سنتی که ممکن است فرصت‌های شغلی خود را از دست بدهند.
یکی از مهم‌ترین تأثیرات تکنولوژی بر بیکاری جهانی در حوزه تولید و صنعت است. کارخانه‌ها و کارخانجات تولیدی، یکی از اولین صنایعی هستند که با خودکارسازی بهبود یافته‌اند. روبات‌های صنعتی در خطوط تولید، کارهایی را انجام می‌دهند که پیش‌تر به تعداد زیادی نیروی انسانی نیاز داشت. این تغییرات باعث شده که بسیاری از کارگران سنتی بیکار شوند و مشاغل آن‌ها به روبات‌ها سپرده شود. به‌عنوان مثال، در سال 2019، شرکت جنرال موتورز بیش از 15 هزار کارگر را اخراج کرد و بخش زیادی از فرآیندهای تولید خود را خودکار کرد.
با این حال، تکنولوژی نه تنها مشاغل را از بین می‌برد، بلکه فرصت‌های جدیدی نیز ایجاد می‌کند. صنعت فناوری اطلاعات، خدمات دیجیتال، و حوزه‌های مرتبط با هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها، مشاغل جدیدی را به وجود آورده‌اند که پیش از این وجود نداشتند. به‌عنوان مثال، تا سال 2023، تعداد متخصصان حوزه امنیت سایبری به بیش از 3.5 میلیون نفر در سطح جهان رسید. همچنین، تحلیل‌گران داده و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار جزو پرتقاضاترین شغل‌ها در بسیاری از کشورها هستند.
از سوی دیگر، صنایع خدماتی نیز تحت تأثیر تکنولوژی قرار گرفته‌اند. در بخش‌هایی مانند خدمات مشتری، بانکداری، و حتی سلامت، خودکارسازی باعث شده است که فرآیندهای معمولی و روزمره به‌طور کامل به روبات‌ها و هوش مصنوعی سپرده شود. استفاده از چت‌بات‌ها و هوش مصنوعی در خدمات مشتری، بسیاری از مشاغل را در این حوزه‌ها تغییر داده است. در حالی که این تکنولوژی‌ها باعث بهبود خدمات و کاهش هزینه‌ها شده‌اند، برخی از کارمندان در این بخش‌ها به دلیل کاهش نیاز به نیروی انسانی، شغل خود را از دست داده‌اند.
با این وجود، فرصت‌های شغلی جدیدی که توسط تکنولوژی ایجاد می‌شوند، اغلب به مهارت‌های خاص و پیشرفته نیاز دارند. این مسئله چالشی جدی برای کارگرانی است که فاقد این مهارت‌ها هستند. بنابراین، آموزش نیروی کار و ارتقاء مهارت‌های دیجیتال برای افراد، یکی از راه‌حل‌های اصلی برای مقابله با افزایش بیکاری است. به‌طور مثال، کشورهایی مانند سنگاپور و آلمان برنامه‌های آموزشی گسترده‌ای برای ارتقاء مهارت‌های دیجیتالی و تکنولوژیکی ارائه داده‌اند تا نیروی کار خود را با تحولات تکنولوژی هماهنگ کنند.
تأثیر تکنولوژی بر بیکاری جهانی بسته به نوع صنعت و کشور متفاوت است. در کشورهای پیشرفته که زیرساخت‌های دیجیتال قوی و نظام‌های آموزشی پیشرفته دارند، معمولاً تکنولوژی باعث ایجاد مشاغل جدید و کاهش نرخ بیکاری می‌شود. در حالی که در کشورهای در حال توسعه، که ممکن است زیرساخت‌ها و مهارت‌های مورد نیاز برای بهره‌برداری از این تکنولوژی‌ها کم‌تر توسعه یافته باشد، احتمالاً افزایش بیکاری بیشتر خواهد بود.
علاوه بر این، یکی از موضوعات مهم در زمینه تکنولوژی و بیکاری، ظهور اقتصاد گیگ و کارهای پاره‌وقت است. با ظهور پلتفرم‌هایی مانند Uber و Upwork، بسیاری از افراد به‌عنوان آزادکار فعالیت می‌کنند و مشاغل تمام‌وقت خود را به کارهای پاره‌وقت و پروژه‌ای تبدیل کرده‌اند. این نوع کارها اغلب امنیت شغلی کمتری دارند و افراد را با مشکلاتی مانند فقدان بیمه و مزایای اجتماعی مواجه می‌کنند. به همین دلیل، بسیاری از منتقدان استدلال می‌کنند که اقتصاد گیگ به‌جای ایجاد امنیت شغلی، نوعی ناپایداری در بازار کار ایجاد کرده است.
در نهایت، پیشرفت تکنولوژی به‌عنوان یک چاقوی دو لبه عمل می‌کند. از یک سو، فناوری‌های نوین می‌توانند به افزایش بهره‌وری و ایجاد مشاغل جدید کمک کنند و از سوی دیگر، خطر از بین رفتن مشاغل سنتی و افزایش بیکاری وجود دارد. با این حال، با برنامه‌ریزی دقیق و ارتقاء مهارت‌های دیجیتال، می‌توان از فرصت‌های جدید تکنولوژی بهره‌برداری کرد و اثرات منفی آن را به حداقل رساند.
